Đại dịch Covid-19 đã vĩnh viễn thay đổi các nền kinh tế như thế nào?

[Bianas]

Đại dịch Covid-19 khiến nợ của Mỹ tăng lên cao nhất trong 75 năm

Liệu đồng USD có giữ được vị thế sau đại dịch Covid-19?

Đại dịch Covid-19 đã để lại những “di sản” không hề tốt đẹp và nó sẽ định hình cách chúng ta làm việc, chi tiêu, đi lại, và nhiều điều khác nữa…

Các cú sốc kinh tế như đại dịch coronavirus năm 2020 chỉ đến một lần trong vài thế hệ, và chúng thường mang lại sự thay đổi sâu rộng và vĩnh viễn. Được đo lường bằng sản lượng, nền kinh tế thế giới đang trên đà phục hồi tốt sau một đợt sụt giảm mà hầu như không ai trong số 7.7 tỷ người từng thấy trong đời. Vắc-xin sẽ đẩy nhanh sự phục hồi vào năm 2021. Nhưng những di sản khác của đại dịch Covid-19 sẽ định hình sự tăng trưởng toàn cầu trong nhiều năm tới.

Một vài trong số đó đã rõ ràng. Việc robot tiếp quản các công việc trong nhà máy và dịch vụ sẽ tăng lên, trong khi dân văn phòng sẽ làm việc từ xa nhiều hơn. Các nước sẽ có nhiều sự bất bình đẳng hơn. Các chính phủ sẽ đóng một vai trò lớn hơn trong cuộc sống của người dân, chi tiêu và nợ cũng nhiều hơn. Dưới đây là tổng quan về một số sự biến đổi đang diễn ra.

1. Thâm hụt tài khoá tăng vọt

Các chính phủ đã phải mau chóng thay đổi để thích ứng với tình hình, việc các cơ quan chức năng theo dõi nơi mọi người đã đi và gặp gỡ những ai hay chính phủ chi trả tiền cho những người thất nghiệp đã trở nên phổ biến.

Các chính phủ phải chịu thâm hụt tài chính lớn hơn để bảo vệ các nền kinh tế khỏi đại dịch​

Để chi trả cho những can thiệp này, các chính phủ trên thế giới đã thâm hụt ngân sách lên tới 11 nghìn tỷ đô la trong năm nay, theo McKinsey & Co. Đã có một cuộc tranh luận về việc chi tiêu như vậy có thể tiếp tục trong bao lâu và khi nào người đóng thuế sẽ phải bắt đầu bù đắp lại số tiền này. Ít nhất là ở các nền kinh tế phát triển, lãi suất thấp và thị trường tài chính ổn định không chỉ ra một cuộc khủng hoảng ngắn hạn.

Về lâu dài, một ý tưởng lớn về kinh tế học đang thay đổi đối với nợ công. Sự đồng thuận mới cho rằng các chính phủ có nhiều “dư địa” hơn để chi tiêu trong một thế giới lạm phát thấp và nên sử dụng chính sách tài khóa một cách chủ động hơn để thúc đẩy nền kinh tế của họ.

2. Tiền được bơm tràn ngập nền kinh tế

Các NHTW đã quay trở lại in tiền. Lãi suất đạt mức thấp kỷ lục mới. Các NHTW tăng cường nới lỏng định lượng, mở rộng chương trình để mua nợ của doanh nghiệp cũng như chính phủ.

Tất cả những can thiệp tiền tệ này đã tạo ra một số điều kiện tài chính lỏng lẻo nhất trong lịch sử - và giải phóng một làn sóng đầu cơ điên cuồng, khiến nhiều nhà phân tích lo lắng. Nhưng các chính sách của các NHTW sẽ khó có thể bị đảo ngược, đặc biệt nếu thị trường lao động vẫn khó khăn và các công ty không mở rộng hoạt động.

Bản đồ cắt giảm lãi suất trên toàn thế giới​

3. Tăng nợ và các công ty “xác sống”

Các chính phủ cung cấp tín dụng như một cứu cánh trong thời kỳ đại dịch — và doanh nghiệp đã nắm lấy nó. Kết quả là mức nợ doanh nghiệp tăng vọt ở các nước phát triển. Ngân hàng Thanh toán Quốc tế tính toán rằng các công ty phi tài chính đã vay ròng 3.36 nghìn tỷ USD trong nửa đầu năm 2020.

Theo một báo cáo mới, với việc doanh thu trong nhiều ngành sụt giảm do các đợt phong toả hoặc sự thận trọng của người tiêu dùng khiến các khoản lỗ đã “ăn” vào bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp, nó gợi ý về một "cuộc khủng hoảng khả năng thanh toán lớn của các doanh nghiệp".

Các công ty “xác sống” đang phải gánh khoản 2 nghìn tỷ USD nghĩa vụ nợ, điều chưa từng có​

Một số người thấy nguy hiểm khi chính phủ cung cấp quá nhiều hỗ trợ cho các công ty, nói rằng đó là công thức để tạo ra các “công ty thây ma” không thể tồn tại trong thị trường tự do và khiến toàn bộ nền kinh tế kém năng suất hơn.

4. Có sự chia rẽ lớn

Cuộc tranh luận về kích thích có thể được cảm nhận như một sự xa xỉ của các nước hàng đầu thế giới. Các quốc gia nghèo thiếu các nguồn lực để bảo vệ thị trường lao động và công việc kinh doanh của các doanh nghiệp, hoặc đầu tư vào vắc-xin như cách mà các nước giàu đã làm và họ cần phải “thắt lưng buộc bụng” sớm hơn.

Ngân hàng Thế giới cảnh báo rằng đại dịch đang sinh ra một thế hệ đói nghèo và ngập trong nợ mới, IMF thì cho biết các quốc gia đang phát triển có nguy cơ bị thụt lùi đến một thập kỷ.

Dự báo tỷ lệ đói nghèo toàn cầu theo mức thu nhập 1.90 đô la Mỹ một ngày​

Các chính phủ chủ nợ trong G-20 đã thực hiện một số bước để giảm bớt áp lực cho những nước nghèo nhất đi vay, nhưng họ đã bị các nhóm viện trợ chỉ trích vì chỉ đưa ra mức giảm nợ hạn chế và không thu hút được các nhà đầu tư tư nhân vào kế hoạch.

5. Sự phục hồi hình chữ “K”

Công việc được trả lương thấp trong các dịch vụ, nơi phải tiếp xúc trực tiếp nhiều với khách hàng, có xu hướng biến mất trước tiên khi nền kinh tế bị phong toả. Và thị trường tài chính, nơi tài sản chủ yếu thuộc sở hữu của người giàu, hồi phục nhanh hơn nhiều so với thị trường lao động.

Thị trường chứng khoán hồi phục quá nhanh trong khi thị trường lao động thì không​

Kết quả là một sự phục hồi “hình chữ K”. Đại dịch đã làm gia tăng khoảng cách về thu nhập hoặc giàu nghèo giữa các ranh giới về giai cấp, chủng tộc và giới tính.

Phụ nữ bị ảnh hưởng nặng nề hơn- một phần vì họ có nhiều khả năng làm việc trong các ngành khó khăn hơn, nhưng cũng vì họ phải gánh thêm nhiều gánh nặng chăm sóc trẻ khi trường học đóng cửa. Ở Canada, sự tham gia của phụ nữ vào lực lượng lao động giảm xuống mức thấp nhất kể từ giữa những năm 1980.

6. Sự trỗi dậy của robot

Covid-19 đã gây ra những lo ngại mới về vấn đề tiếp xúc xã hội, đặc biệt là đối với các ngành như bán lẻ, khách sạn hoặc kho bãi. Và cách khắc phục chính là robot.

Các cường quốc Châu Á đang dẫn đầu về tự động hoá​

Nghiên cứu cho thấy rằng tự động hóa thường đạt được hiệu quả trong thời kỳ suy thoái, mua sắm trực tuyến cũng đã tiến xa hơn.

Những đổi mới này sẽ làm cho các nền kinh tế năng suất hơn. Nhưng cũng có nghĩa là nó sẽ xoá bỏ vĩnh viễn một số công việc.

7. Xu hướng làm việc từ xa

Khi càng leo cao lên bậc thang thu nhập, làm việc từ xa bỗng trở thành “một tiêu chuẩn”. Một nghiên cứu cho thấy 2/3 GDP của Mỹ trong tháng 5 được tạo ra bởi những người làm việc tại nhà. Nhiều công ty yêu cầu nhân viên làm việc từ xa trong năm 2021 và một số doanh nghiệp thậm chí còn cho thấy khả năng họ sẽ áp dụng chế độ làm việc linh hoạt vĩnh viễn.

Dữ liệu về tính di động (mobility) của Google cho thấy hoạt động tại nơi làm việc vẫn dưới mức trước khủng hoảng​

Lựa chọn làm việc từ xa, cùng với nỗi sợ hãi Covid-19, cũng gây ra một làn sóng dịch chuyển về vùng ngoại ô hoặc nông thôn — và ở một số quốc gia, giá bất động sản ở nông thôn tăng vọt.

8. Du lịch bị ảnh hưởng nghiêm trọng

Một số loại hình di chuyển gần như dừng lại. Du lịch toàn cầu đã giảm 72% trong năm tính đến tháng 10, theo Liên hợp quốc. McKinsey cho rằng một phần tư các chuyến công tác có thể biến mất vĩnh viễn khi các cuộc họp diễn ra trực tuyến.

Lượng khách du lịch quốc tế đã giảm 72% tính đến tháng 10​

9. Toàn cầu hóa khác biệt

Khi các nhà máy của Trung Quốc đóng cửa sớm trong trận đại dịch, nó đã gây ra những làn sóng ảnh hưởng đến các chuỗi cung ứng khắp nơi trên thế giới và khiến các doanh nghiệp và chính phủ phải xem xét lại sự phụ thuộc của họ vào cường quốc sản xuất của thế giới.

Quá trình toàn cầu hoá đang bị đảo ngược​

Tuy nhiên quá trình toàn cầu hoá chỉ được điều chỉnh chứ không bị xoá bỏ. Ví dụ, thương hiệu thời trang NA-KD.com của Thụy Điển sau khi việc giao hàng gặp khó khăn trong năm nay, công ty đã chuyển một số hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Thổ Nhĩ Kỳ.

10. Chuyển đổi xanh

Đại dịch đã thúc đẩy việc quan ngại về môi trường nhiều hơn. Ngay cả các công ty dầu khí khổng lồ như BP cũng cảm thấy mối đe doạ từ việc thế giới nhìn nhận nghiêm túc hơn về khí hậu, môi trường.

Ngành năng lượng được dự kiến sẽ dẫn đầu trong việc sụt giảm​

Các chính phủ từ California đến Anh đã công bố kế hoạch cấm bán ô tô chạy xăng và diesel mới vào năm 2035. Và ông Joe Biden đã đắc cử với lời hứa rằng Mỹ sẽ tái tham gia hiệp định Paris.

Tham khảo: Bloomberg​