Làn sóng tái cấu trúc thương mại toàn cầu - Cơ hội nào cho Việt Nam

Năm 2025 đánh dấu bước ngoặt lớn trong cấu trúc thương mại toàn cầu. Dưới tác động của xung đột địa chính trị, chính sách bảo hộ và thuế quan leo thang, các chuỗi cung ứng quốc tế đang tái định hình nhanh chóng, kéo theo sự thay đổi sâu sắc trong hướng đi của hàng hóa, dòng vốn và lợi thế cạnh tranh giữa các quốc gia.


Từ khi Mỹ siết chặt chính sách thuế đối với hàng hóa Trung Quốc, thương mại song phương giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sụt giảm mạnh. Xuất khẩu từ Trung Quốc sang Mỹ giảm hơn 30% trong nhiều mặt hàng, buộc Bắc Kinh phải mở rộng thị trường sang các khu vực mới. Xuất khẩu sang ASEAN, châu Phi và châu Âu đều tăng mạnh, phản ánh sự dịch chuyển rõ rệt trong chiến lược thương mại của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Cùng lúc, nhiều doanh nghiệp Mỹ và phương Tây cũng chuyển đơn hàng sản xuất sang các quốc gia thứ ba – từ Mexico, Việt Nam, Ấn Độ cho đến Indonesia – nhằm tránh rủi ro thuế và giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Đây không chỉ là sự dịch chuyển ngắn hạn để né thuế, mà là sự tái cấu trúc lâu dài của chuỗi cung ứng toàn cầu. Các tập đoàn đa quốc gia đang thiết lập mạng lưới sản xuất “đa cực”, thay vì tập trung ở một trung tâm duy nhất. Hàng điện tử, dệt may, linh kiện ô tô, thậm chí nông sản, đều đang được phân tán sản xuất tại nhiều nước khác nhau để đảm bảo tính linh hoạt và an toàn chuỗi.

Bức tranh thương mại mới cũng cho thấy sự trỗi dậy của các quốc gia trung gian – những nền kinh tế có chi phí cạnh tranh và vị trí địa lý thuận lợi. Việt Nam, Mexico, Thái Lan hay Indonesia đang trở thành điểm đến của dòng vốn và đơn hàng toàn cầu, trong khi các cảng biển và tuyến vận tải mới tại Nam Á và châu Phi ghi nhận lưu lượng tăng mạnh. Các tuyến xuyên Thái Bình Dương – từng là huyết mạch của thương mại toàn cầu – giờ dần nhường chỗ cho các tuyến kết nối liên khu vực mới, linh hoạt hơn và ít rủi ro hơn.

Tuy nhiên, sự dịch chuyển này cũng kéo theo rủi ro phân mảnh. Khi các khối kinh tế tự thiết lập những mạng lưới thương mại riêng, luật chơi chung của WTO dần mất đi vai trò trung tâm. Thế giới đang bước vào giai đoạn “toàn cầu hóa có chọn lọc” – nơi mỗi quốc gia phải tự tìm vị trí trong chuỗi giá trị mới, thay vì trông chờ vào hệ thống thương mại đa phương.

Trong bối cảnh đó, những nước biết tận dụng xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng sẽ nổi lên mạnh mẽ. Việt Nam, đang đứng trước cơ hội vàng để củng cố vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu nếu tiếp tục đầu tư vào hạ tầng logistics, cải thiện năng suất và mở rộng các hiệp định thương mại tự do.

Sự tái định hình chuỗi thương mại toàn cầu năm 2025 không chỉ là phản ứng với chính sách, mà là bước mình chuyển chiến lược của kinh tế thế giới. Từ một hệ thống tập trung, thương mại toàn cầu đang trở nên đa cực, linh hoạt và phức tạp hơn – nơi lợi thế không còn nằm ở quy mô, mà ở khả năng thích ứng nhanh và tư duy kết nối của mỗi quốc gia.