Nguyên lý 2- Khối lượng giao dịch phải xác nhận xu hướng (Phần 3)

Nghiên cứu chuyên sâu về RSI

Ở phần trước, chúng ta đã tìm hiểu cách hoạt động của khối lượng giao dịch (volume) theo cách đơn giản và nền tảng nhất, dựa trên Lý thuyết Dow. Từ đó, chúng ta cũng phát hiện ra mối liên hệ chặt chẽ giữa volume và chỉ báo RSI. Khi kết hợp cả hai công cụ này, đặc biệt là khi sử dụng RSI, việc nhận biết tính chất của từng nhịp sóng trong thị trường trở nên rõ ràng và dễ dàng hơn nhiều so với khi chỉ dùng volume đơn thuần. Nếu bạn chưa hiểu điều tôi đang nói, có thể xem lại hai bài viết trước để hiểu rõ hơn.

Trong bài này, chúng ta sẽ đi sâu vào phân tích các vùng chỉ số quan trọng của RSI như 20, 40, 50, 60 và 80. Mỗi vùng này đều mang một ý nghĩa riêng, phản ánh trạng thái khác nhau của thị trường: khi nào xu hướng đang mạnh, khi nào bắt đầu yếu đi, khi nào có dấu hiệu đảo chiều, hoặc khi nào thị trường đang tăng tốc. Những vùng chỉ số này giống như những câu chuyện mà RSI đang kể lại cho chúng ta về hành vi của thị trường.

Tuy nhiên, tựu trung lại, toàn bộ quá trình này vẫn xoay quanh nguyên lý thứ hai trong Lý thuyết Dow: “Khối lượng phải xác nhận xu hướng”. Vì thế, mục tiêu trọng tâm của chúng ta vẫn là làm sáng tỏ đâu là xu hướng chính của thị trường, đồng thời phân biệt một cách chính xác giữa sóng chủ đạo và sóng điều chỉnh trong từng giai đoạn cụ thể.


Vùng và 70 và vùng 30 của RSI- Cú lừa ngàn tỉ đô ?

Vùng 70 và vùng 30 có lẽ là hai vùng chỉ số gây hiểu lầm nhiều nhất trong chỉ báo RSI. Nhiều người thường được dạy rằng khi RSI chạm vùng 70 thì thị trường đã quá mua – không nên mua nữa mà hãy bán ra. Ngược lại, khi RSI về vùng 30 thì được cho là quá bán – tức là đã có quá nhiều người bán, và đây là lúc nên mua vào. Không rõ "cá mập" nào đã đặt ra hai vùng này để rồi khiến không ít trader phải "đu đỉnh" thiên thu.

Trên thực tế, những người đã nghiên cứu và phát triển RSI như Welles Wilder – cha đẻ của chỉ báo này – hay Andrew Cardwell – người tiếp tục mở rộng nó, chưa từng hướng dẫn rằng cứ lên 70 là bán hay xuống 30 là mua lên. Nhưng tiếc thay, nhiều kênh YouTube, đặc biệt là từ Việt Nam hay Ấn Độ, lại phổ biến lối tư duy rập khuông nay, khiến nhiều anh em trader mãi không thể "về bờ".

Thử hỏi, có phải khi nhắc đến RSI, trong đầu bạn lập tức hiện lên hai con số 70 và 30 không? Chúng đã ăn sâu vào tiềm thức của hàng triệu nhà giao dịch trên khắp thế giới như một điều hiển nhiên – dù đó là một kiến thức sai lầm. Vì vậy, nếu bạn quyết định tiếp tục theo dõi và nghiên cứu sâu hơn về RSI cùng tôi, thì xin hãy bỏ qua vùng 70 và 30 đấy – bởi đó chính là hai vùng chỉ số “Bullshit” nhất trong chỉ báo RSI.

Vùng (40-80) xu hướng tăng, vùng (60-20) xu hướng giảm

Lưu ý: Đây là kiến thức cũ, chúng ta cũng đã backtest rất nhiều chart để xác minh tính hiệu quả của kiến thức này.

RSI hoạt động trong vùng (40-80)- Thị trường đang ở xu hướng tăng

• RSI hoạt động trong vùng (60-20)- Thị trường đang ở xu hướng giảm

• Khi xu hướng tăng: Giá điều chỉnh nhưng RSI vẫn trên 40 → xu hướng tăng còn tiếp diễn. Nếu RSI giảm dưới 40 và duy trì → xu hướng tăng có thể đi ngang hoặc đảo chiều.
• Khi xu hướng giảm: Giá điều chỉnh nhưng RSI vẫn dưới 60 → xu hướng giảm còn tiếp diễn. Nếu RSI tăng trên 60 và duy trì → xu hướng giảm có thể đi ngang hoặc đảo chiều.

Minor Sign of Strength (mSOS)- Minor Sign of Weakness (mSOW)

• Trong xu hướng tăng, nếu RSI rơi dưới mức 60 và không thể quay lại mức 60, sau đó phá vỡ đáy gần nhất (swing low) của RSI — tín hiệu mSOW
• Trong xu hướng giảm, nếu RSI vượt lên mức 40 và không thể quay lại mức 40, sau đó phá vỡ đỉnh gần nhất (swing high) của RSI —tín hiệu mSOS

→ Tín hiệu mSOS hoặc mSOW cho thấy xu hướng hiện tại đang suy yếu, có thể chuyển sang sideway hoặc đảo chiều- chỉ dùng để phân tích thị trường, không dùng để vào lệnh.


Sign of Strength (SOS)- Sign of Weakness (SOW)

• Khi thị trường đang trong xu hướng tăng, nếu RSI giảm dưới mức 40 và giữ dưới mức này — đây là tín hiệu SOW (Signs of Weakness – dấu hiệu suy yếu). Nếu đồng thời giá tạo ra CHoCH và BOS theo hướng ngược lại (đảo chiều xu hướng-tăng sang giảm), thì tín hiệu SOW trở nên đáng tin cậy.
• Khi thị trường đang trong xu hướng giảm, nếu RSI tăng lên mức 60 và giữ trên mức này — đây là tín hiệu SOS (Signs of Strength – dấu hiệu tăng trưởng). Nếu đồng thời giá tạo ra CHoCH và BOS theo hướng ngược lại (đảo chiều xu hướng-giảm sang tăng), thì tín hiệu SOS trở nên đáng tin cậy.

Thị trường đi ngang-sideway

• Khi RSI nằm trong vùng từ 40 đến 60, điều này cho thấy thị trường đang đi ngang (sideway). Lý do là vì không có thanh khoản mua và bán trên thị trường, văn phông nông dân gọi là không có người mua và người bán, thị trường sideway ảm đạm. Trong trường hợp này, chúng ta nên tạm đứng ngoài, không tham gia giao dịch. Ngoài ra, còn một kiểu sideway khác nữa sẽ được trình bày ở phần RSI nâng cao.
• Nếu RSI đang nằm trong vùng (40–60), và trước đó RSI di chuyển trong vùng (40–80) → có khả năng xu hướng tăng sẽ tiếp tục.
• Nếu RSI đang nằm trong vùng (40–60), và trước đó RSI di chuyển trong vùng (60–20) → có khả năng xu hướng giảm sẽ tiếp tục.
  

Vùng (…40)-(60…)
Kiến thức cũ: RSI vượt lên trên 60 và duy trì → tín hiệu SOS, cho thấy lực mua xuất hiện. RSI giảm xuống dưới 40 và duy trì → tín hiệu SOW, cho thấy lực bán xuất hiện.
Bây giờ chúng ta sẽ học thêm một kiến thức mới, cách dùng RSI kết hợp với đường SMA9. Từ nay về sau, cách này sẽ được áp dụng trong mọi phân tích. SMA9 có rất nhiều vai trò khi sử dụng với RSI, ở bài này chúng ta chỉ sử dụng SMA9 để xác nhận lại tín hiệu của RSI. Ví dụ: RSI giảm dưới 40 → tín hiệu SOW- cho thấy có lực bán tham gia thị trường, nhưng nếu SMA9 cũng giảm dưới 40 → xác nhận rõ ràng thị trường đang vào xu hướng giảm.

• SMA9 (RSI14) xuống dưới vùng 40 → xu hướng giảm đã hình thành và đang mạnh lên.
• SMA9 (RSI14) lên trên vùng 60 → xu hướng tăng đã hình thành và đang mạnh lên.
  
  
  
  Đường trung bình (SMA) là đường nối các giá trị trung bình của một chỉ báo (hoặc giá) trong một khoảng thời gian nhất định. Nó giúp làm mượt dữ liệu, loại bỏ nhiễu và cho thấy xu hướng rõ ràng hơn, vì nó luôn đi chậm hơn đối tượng được làm mượt.

Vùng (…20)-(80…)- Lực quán tính
Khi RSI vượt lên trên mức 80, điều này cho thấy xu hướng tăng đang rất mạnh. Sau một đợt điều chỉnh, giá có thể tiếp tục tăng và vượt đỉnh cũ, tạo đỉnh mới cao hơn. Ngược lại, khi RSI giảm xuống dưới mức 20, thị trường đang trong xu hướng giảm rất mạnh. Sau nhịp hồi, giá có thể tiếp tục giảm và tạo đáy mới thấp hơn. Đây là tín hiệu mạnh nhất mà RSI cung cấp về xu hướng thị trường. Khi xuất hiện dấu hiệu về lực quán tính, việc vào lệnh ngược xu hướng sẽ rất rủi ro. Chiến lược an toàn và hiệu quả nhất là chờ đợt sóng hồi, sau đó đi theo xu hướng chính.

• RSI vượt lên trên 80 → Thị trường đang trong xu hướng tăng rất mạnh → Dự báo giá có thể tạo đỉnh mới cao hơn → Không nên vào lệnh Short.
• RSI giảm xuống dưới 20 → Thị trường đang trong xu hướng giảm rất mạnh → Dự báo giá có thể tạo đáy mới thấp hơn → Không nên vào lệnh Long.

Phân kỳ- Sức mạnh của phân kỳ
Phân kỳ là sự mất đồng bộ giữa giá và sức mạnh thị trường. Khi giá đi một đường mà RSI đi đường khác, đó là tín hiệu cảnh báo sớm rằng xu hướng hiện tại có thể đang suy yếu. Tuy nhiên, phân kỳ không phải là tín hiệu vào lệnh ngay, mà là dấu hiệu để cảnh giác và chuẩn bị cho khả năng đảo chiều.

• Trong xu hướng tăng- giá tạo đỉnh sau cao hơn đỉnh trước, nhưng RSI tạo đỉnh sau thấp hơn đỉnh trước. Phân kỳ giảm- thị trường mất động lực tăng.
• Trong xu hướng giảm- giá tạo đáy sau thấp hơn đáy trước, nhưng RSI tạo đáy sau cao hơn đáy trước. Phân kỳ tăng- thị trường mất động lực giảm.

Phân kỳ là công cụ giúp phân tích sức mạnh của xu hướng, chứ không phải là phương pháp để vào lệnh trực tiếp. Khi phân kỳ xảy ra với chu kỳ ngắn — tức khoảng cách giữa hai đỉnh hoặc hai đáy phân kỳ chỉ từ 5 nến trở xuống — giá thường phản ứng nhanh, nhưng phản ứng đó chủ yếu là một nhịp thoái lui ngắn hạn. Chu kỳ trung bình được tính trong khoảng 15 nến trở xuống, còn nếu khoảng cách vượt quá 25 nến thì được xem là phân kỳ dài hạn. Phân kỳ có chu kỳ càng ngắn thì phản ứng giá càng nhanh, tuy nhiên đó không phải dấu hiệu của sự đảo chiều thực sự, mà chỉ là một đoạn điều chỉnh trước khi xu hướng chính tiếp tục. Vì vậy, thay vì vào lệnh sớm, ta nên kiên nhẫn chờ đợi nhịp hồi kết thúc rồi giao dịch theo xu hướng đang diễn ra. Để một xu hướng có khả năng đảo chiều thực sự, cần có sự xuất hiện của phân kỳ dài hạn hoặc đa phân kỳ (tức từ hai phân kỳ trở lên xảy ra liên tiếp hoặc chồng chéo lên nhau)- sẽ được giải thích rõ ở phần thực chiến. Tuy nhiên, ngay cả trong những trường hợp này, việc vào lệnh ngược xu hướng vẫn tiềm ẩn rủi ro, vì không ai có thể biết chắc khi nào phân kỳ kết thúc và xu hướng mới bắt đầu hình thành. Chỉ khi thị trường xuất hiện các tín hiệu xác nhận rõ ràng như SOS (Sign of Strength) hoặc SOW (Sign of Weakness), thì mới có cơ sở chắc chắn để cân nhắc khả năng đảo chiều.

• Chu kỳ ngắn: khoảng cách giữa 2 đỉnh/đáy phân kỳ ≤ 5 nến
• Chu kỳ trung hạn: khoảng cách giữa 2 đỉnh/đáy phân kỳ ≤ 15 nến
• Chu kỳ dài hạn: khoảng cách giữa 2 đỉnh/đáy phân kỳ > 25 nến

Lưu ý: Chu kỳ của phân kỳ hoặc đa phân kỳ là một phần kiến thức rất nhỏ, nếu bạn đang cảm thấy overload ở bài này thì hoàn toàn bạn có thể bỏ qua phân kiến thức này.


Vùng chỉ số RSI


RSI- Range shift- Chuyển đổi vùng chỉ số RSI

Trong các bài học đầu tiên, tôi đã hướng dẫn mọi người cách mapping thị trường “BOS, CHoCH,…” — một phương pháp khá phức tạp và mang nhiều yếu tố chủ quan. Từ bài này trở đi, bạn sẽ không cần phải mapping theo cách đó nữa. Thay vào đó, hãy quan sát hành động giá một cách linh hoạt hơn: sử dụng đường trung bình động làm điểm tham chiếu và dùng chỉ báo RSI để xác nhận xu hướng. Cách tiếp cận này không chỉ giúp bạn phân tích nhanh hơn, mà còn nâng cao độ chính xác và khách quan trong việc đánh giá thị trường. Ở chương sau, cũng là chương cuối của nguyên lý 2, chúng ta sẽ cùng nhau thực chiến phân tích thị trường theo những kiến thức đã trình bày và một phương pháp tối ưu và tiết kiệm thời gian, hơn là suốt ngày cứ BOS rồi CHoCH.

Lưu ý- Bài này không khó, nhưng có nhiều phần kiến thức nhỏ. Mọi người nên đọc từ từ, đọc kỹ và cố gắng liên kết các phần lại với nhau thành một vòng tròn kiến thức hoàn chỉnh. Chỉ có như vậy, lúc vào phần thực hành phân tích biểu đồ thực, mọi người mới hiểu rõ tôi đang phân tích điều gì.

Câu hỏi ôn tập:

1. Vùng quá mua (70) và quá bán (30) có ý nghĩa gì? Không có ý nghĩa gì nhiều – chỉ là “cú lừa” khiến nhiều người nhầm tưởng.
2. RSI xác nhận xu hướng tăng hay giảm như thế nào? Xu hướng tăng: RSI dao động trong vùng 40–60. Xu hướng giảm: RSI dao động trong vùng 60–20.
3. mSOS và mSOW là gì? Trong xu hướng tăng: nếu RSI không thể tăng lại trên vùng trên 60 và phá vỡ đáy gần nhất (RSI) → tín hiệu mSOW. Ngược lại, trong xu hướng giảm mà RSI không thể giảm lại dưới 40 và phá đỉnh gần nhất (RSI) → tín hiệu mSOS (xuất hiện sức mua).
4. SOS và SOW là gì? Trong xu hướng giảm, nếu RSI vượt lên vùng trên 60 và duy trì → tín hiệu cho thấy lực mua xuất hiện (SOS). Và ngược lại cho (SOW) nếu RSI giảm và duy trì dưới vùng 40.
5. Khi nào xu hướng được xác nhận hoặc tăng tốc? Xu hướng tăng: SMA9 (RSI14) vượt lên 60. Xu hướng giảm: SMA9 (RSI14) giảm xuống dưới 40.
6. Vùng RSI từ 40 đến 60 có ý nghĩa gì? Đây là vùng trung tính, thường xảy ra khi thị trường đi ngang (sideway) do thiếu thanh khoản mua bán.
7. Lực quán tính là gì? RSI vượt trên 80 → xu hướng tăng rất mạnh. RSI xuống dưới 20 → xu hướng giảm rất mạnh.
8. Phân kỳ là gì? Là khi giá và RSI đi ngược hướng nhau, báo hiệu xu hướng hiện tại đang yếu dần.
9. Chu kỳ của phân kỳ có ý nghĩa gì? Chu kỳ càng ngắn, giá sẽ phản ứng nhanh hơn, chỉ đơn giản là sự thoái lui ngắn hạn.

Phân kỳ có báo hiệu đảo chiều không? Không. Phân kỳ không xác định chính xác thời điểm đảo chiều, nhưng nếu thấy đa phân kỳ liên tiếp, nên cẩn thận vì đảo chiều có thể xảy ra.

Lưu ý: Tuyệt đối không nên vào lệnh chỉ dựa vào phân kỳ đơn hay đa phân kỳ.
…