Viễn cảnh về 'cái chết' của đồng USD

Trong nhiều thập kỷ, đồng USD là nền tảng của hệ thống tài chính toàn cầu. Tính thanh khoản, uy tín và vai trò trung tâm trong thương mại cùng thị trường vốn khiến nó trở thành đồng tiền dự trữ thống trị. Nhưng trong bối cảnh địa chính trị phân mảnh và kinh tế vĩ mô biến động, sự thống trị này không còn hiển nhiên.

Khảo sát Quản lý Dự trữ UBS 2025 với gần 40 ngân hàng trung ương cho thấy USD vẫn giữ vai trò trung tâm: gần 80% tin nó sẽ tiếp tục là đồng tiền dự trữ chủ chốt. Tuy nhiên, một bức tranh phức tạp hơn đang xuất hiện: niềm tin giảm sút, phòng ngừa rủi ro gia tăng và sự trì trệ – hơn là niềm tin vững chắc – đang giữ chỗ cho USD.

Trump 2.0 và vấn đề niềm tin​

Nhiệm kỳ thứ hai của Donald Trump tạo ra mức độ bất định mới. Theo khảo sát, 65% ngân hàng trung ương lo ngại tính độc lập của Fed, và 47% e ngại sự suy yếu của pháp quyền Mỹ – hai nền tảng cốt lõi bảo đảm uy tín của USD. Gần một nửa cho rằng việc tái cơ cấu nợ Mỹ là khả dĩ, cho thấy rủi ro tín dụng gia tăng.

Ngoài ra, 47% lo dữ liệu kinh tế Mỹ mất tính độc lập và 29% lo thị trường vốn bị hạn chế. Đây là những yếu tố tấn công vào lý do tại sao USD từ lâu được coi là “tài sản an toàn”.

USD: Thống trị nhưng bị nghi ngờ​

Dù vậy, hành động thực tế vẫn hạn chế: 29% ngân hàng giảm nắm giữ tài sản Mỹ. Phần lớn dự báo nhu cầu với trái phiếu kho bạc và USD sẽ đi ngang, không giảm sâu. Chỉ 6% thấy nhu cầu USD sẽ suy yếu căn bản, và 3% dự báo cầu trái phiếu Mỹ sụt mạnh.

Điều này phản ánh rằng USD vẫn không có đối thủ thực sự. Thanh khoản, minh bạch và pháp quyền – dù bị thách thức – vẫn là lợi thế lớn. Hơn nữa, hiệu ứng mạng lưới từ thương mại, năng lượng và tài chính toàn cầu tiếp tục củng cố vị thế USD. Trong khủng hoảng, dòng vốn vẫn được kỳ vọng chảy về Mỹ, ngay cả khi giả định này từng bị thử thách trong biến động thị trường do thuế quan hồi tháng 4.

Châu Âu: Kỳ vọng lớn, công cụ hạn chế​

Đồng euro nổi lên như niềm hy vọng: 74% tin nó sẽ hưởng lợi từ biến động toàn cầu, và đây cũng là đồng tiền được bổ sung nhiều nhất vào dự trữ năm qua. Tuy nhiên, khu vực đồng euro thiếu thống nhất thể chế và tài khóa. Không có thị trường trái phiếu chung, thị trường vốn phân mảnh, và tài sản an toàn sâu rộng như trái phiếu kho bạc Mỹ chưa hình thành.

Với nhiều ngân hàng trung ương, euro chỉ là công cụ phòng ngừa rủi ro Mỹ. Để trở thành đối thủ thực sự, châu Âu cần: hoàn tất liên minh thị trường vốn, mở rộng phát hành nợ siêu quốc gia, tiến tới hội nhập tài khóa và đảm bảo tự chủ chiến lược trong công nghệ, quốc phòng và thương mại. Nếu thiếu cải cách, euro sẽ chỉ là trụ cột khu vực, không phải mỏ neo toàn cầu.

Nhân dân tệ: Tăng trưởng nhưng còn hạn chế​

Nhân dân tệ (RMB) tiếp tục gây chú ý: 59% tin đồng tiền này sẽ hưởng lợi từ biến động toàn cầu, và 61% đang nắm giữ hoặc cân nhắc bổ sung RMB vào dự trữ. Mục tiêu phân bổ 10 năm tăng từ 5% lên 5,9%.

Tuy nhiên, tỷ trọng RMB vẫn nhỏ và bị cản trở bởi kiểm soát vốn, mức độ mở cửa hạn chế và căng thẳng Mỹ - Trung. Một số ngân hàng trung ương quan tâm hơn đến tài sản châu Á, nhưng chưa đủ để tạo ra sự dịch chuyển hệ thống khỏi USD. RMB có thể đóng vai trò lớn hơn trong thế giới đa cực, nhưng viễn cảnh này còn xa.

Tiền kỹ thuật số và vàng: Phòng ngừa chứ chưa thay thế​

Tiền kỹ thuật số bước vào cuộc thảo luận nghiêm túc hơn: 44% tin rằng crypto hoặc stablecoin có thể hưởng lợi từ biến động vĩ mô, vượt yên Nhật hay franc Thụy Sĩ. Tuy nhiên, thị trường phân mảnh và thiếu khung pháp lý rõ ràng. Một số ngân hàng coi stablecoin neo USD là công cụ hỗ trợ trái phiếu Mỹ ngắn hạn, trong khi số khác xem tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương là cách giảm phụ thuộc vào USD. Song hiện tại, tác động vẫn nhỏ.

Vàng tái khẳng định vai trò phòng ngừa địa chính trị: 67% ngân hàng trung ương tin rằng vàng mang lại lợi suất điều chỉnh rủi ro tốt nhất trong 5 năm tới, và 88% coi đây là công cụ phòng ngừa chính. Tuy vậy, với giá cao hiện nay, nhiều nhà quản lý thận trọng, xem việc bổ sung vàng là phòng thủ hơn là chiến lược.

Xu hướng thực sự: Tái cân bằng, không thay thế​

Khảo sát cho thấy không có cuộc cách mạng nào, mà là sự hiệu chỉnh. Ngân hàng trung ương không rút vốn ồ ạt khỏi USD, cũng không vội vàng chạy sang đồng tiền mới. Họ chuẩn bị cho một thế giới bất ổn bằng đa dạng hóa dần dần, tăng cường trái phiếu xanh, và quản lý rủi ro địa chính trị chủ động hơn.

Khảo sát UBS 2025 không dự báo USD suy yếu ngay, nhưng nhấn mạnh bước ngoặt trong cách nhìn về sự thống trị tiền tệ. Giọng điệu đã chuyển từ chắc chắn sang lên kịch bản, từ niềm tin sang sự thận trọng.

USD vẫn là mỏ neo của dự trữ toàn cầu, nhưng sợi dây neo đang căng thẳng. Nếu Mỹ tiếp tục xói mòn thể chế, gánh nặng nợ và chính sách khó lường, sự chấp nhận rủi ro của các ngân hàng trung ương toàn cầu cũng có thể giảm theo.

Như Mark Twain từng nói, “tin tức về cái chết của USD đã bị thổi phồng quá mức.” Nhưng lần này, nó không còn hoàn toàn vô căn cứ.