![[101 Bài Học Giúp Bạn Trở Thành Huấn Luyện Viên Giao Dịch Của Chính Mình] - Bài 23: Bước vào trạng thái "zone"](/data/assets/threadprofilecover/101-bai-hoc-giup-ban-tro-thanh-huan-luyen-vien-cua-chinh-minh-traderviet-1741686515.png)
Le Hue Truong
Active Member
- 8,273
- 34,109
- Thread cover
- data/assets/threadprofilecover/101-bai-hoc-giup-ban-tro-thanh-huan-luyen-vien-cua-chinh-minh-traderviet-1741686515.png
- Chủ đề liên quan
- 100119, 100129, 88882, 88942
Xin chào cả nhà!
Brett Steenbarger là một trong những chuyên gia hàng đầu về tâm lý giao dịch, với nhiều năm kinh nghiệm huấn luyện các trader chuyên nghiệp và chia sẻ kiến thức qua các cuốn sách kinh điển như cuốn "The Psychology of Trading" và "Enhancing Trader Performance".
Trong cuốn "The Daily Trading Coach", ông mang đến một hướng tiếp cận thực tiễn, giúp các trader tự trở thành huấn luyện viên của chính mình để phát triển kỹ năng, rèn luyện tư duy và cải thiện hiệu suất giao dịch.
Với 101 bài học súc tích, cuốn sách này không chỉ cung cấp những chiến lược tâm lý, mà còn hướng dẫn bạn những phương pháp áp dụng ngay vào thực tế giao dịch hàng ngày.
Series này sẽ giúp bạn khám phá những bài học quan trọng từ cuốn "The Daily Trading Coach" và cách tận dụng chúng để nâng cao hiệu quả giao dịch cũng như phát triển bản thân một cách toàn diện.
Hãy cùng bắt đầu hành trình trở thành một nhà giao dịch với tâm lý vững vàng và kỷ luật hơn nhé!
Mục tiêu của cuốn "The Daily Trading Coach" là dạy bạn càng nhiều càng tốt về việc tự huấn luyện, để bạn có thể tự hướng dẫn bản thân đến thành công trên thị trường tài chính. Từ khóa quan trọng trong tiêu đề là “Hàng Ngày.” Cuốn sách này được thiết kế để trở thành một tài liệu mà bạn có thể sử dụng mỗi ngày nhằm phát huy thế mạnh và khắc phục điểm yếu của mình.
Sau khi viết hai cuốn sách—"The Psychology of Trading" (Tâm Lý Giao Dịch) và "Enhancing Trader Performance" (Nâng Cao Hiệu Suất Giao Dịch)—cùng với hơn 1.800 bài viết trên blog TraderFeed (www.traderfeed.blogspot.com/), tôi từng nghĩ rằng mình đã bao quát khá đầy đủ lĩnh vực tâm lý giao dịch. Tuy nhiên, chỉ ba năm sau khi xuất bản cuốn sách về hiệu suất giao dịch, tôi lại một lần nữa cầm bút (điện tử) để hoàn thành bộ ba cuốn sách về tâm lý giao dịch, lần này tập trung vào quá trình tự huấn luyện.
Hai thực tế đã dẫn đến sự ra đời của cuốn "The Daily Trading Coach". Trước hết, khi xem xét lưu lượng truy cập trên blog TraderFeed, tôi nhận thấy rằng một lượng lớn độc giả—khoảng một phần ba—truy cập trang web trong vòng một giờ trước khi thị trường mở cửa. Điều này khiến tôi thấy thú vị, vì hầu hết các bài viết trên blog không cung cấp lời khuyên giao dịch cụ thể. Thay vào đó, chúng tập trung vào các chủ đề về tâm lý và hiệu suất giao dịch—những nội dung có giá trị bất kể thời gian nào trong ngày.
Khi tôi hỏi một nhóm độc giả đáng tin cậy về xu hướng này, họ trả lời rằng họ đang sử dụng blog như một dạng “huấn luyện viên giao dịch thay thế.” Việc đọc lại các bài viết giúp họ nhắc nhở bản thân về kế hoạch và ý định trước khi bước vào “chiến trường tài chính.” Điều này càng được củng cố khi tôi thu thập số liệu thống kê về những bài viết phổ biến nhất trên blog. Phần lớn trong số đó là những bài viết thực tiễn về tâm lý giao dịch. Hầu hết đều có nội dung mang tính động viên, dù đôi khi thách thức những giả định của người đọc. Có vẻ như các nhà giao dịch đang tìm kiếm sự hướng dẫn và phần nào đó tìm thấy nó trong blog.
Thực tế thứ hai định hình nên cuốn sách này là sự phát triển của xuất bản điện tử và những thay đổi nhanh chóng trong ngành xuất bản. Cho đến thời điểm đó, số lượng sách điện tử (e-book) dành cho các nhà giao dịch vẫn còn rất ít. Ngay cả khi có, chúng cũng chỉ đơn thuần là phiên bản điện tử của sách in. Dù xuất bản điện tử mang lại sự tiện lợi và hấp dẫn, hầu hết các nhà giao dịch mà tôi tham khảo ý kiến đều không chủ động tìm kiếm hoặc sử dụng e-book. Lý do phổ biến nhất là họ không muốn dành hàng giờ ngồi trước màn hình để đọc thông tin sau cả một ngày giao dịch căng thẳng. Tôi nhanh chóng nhận ra rằng những người tham gia thị trường tài chính không sử dụng phương tiện điện tử theo cùng cách họ tiếp cận sách in. Điều đó khiến tôi suy nghĩ về việc viết một cuốn sách theo một cách khác—một cuốn sách phù hợp hơn với kỷ nguyên xuất bản điện tử nhưng cũng có thể sử dụng dưới dạng bản in.
Khi kết hợp hai quan sát trên, bạn sẽ hiểu được tầm nhìn dẫn đến cuốn sách này: một "huấn luyện viên giao dịch trong một cuốn sách" mà bạn có thể dễ dàng đọc trên màn hình cũng như trên giấy. Mục tiêu là tích hợp nội dung từ blog và sách, tạo ra những “bài học” thực tế giúp nhà giao dịch trở thành huấn luyện viên của chính mình. Cuốn "The Daily Trading Coach" gồm 101 bài học, mỗi bài dài vài trang. Mỗi bài học tuân theo một cấu trúc chung: xác định một thách thức trong trading, đề xuất cách tiếp cận để vượt qua thử thách đó, và cung cấp một bài tập hoặc nhiệm vụ cụ thể để thực hành.
Các chương của sách độc lập với nhau: bạn có thể đọc theo thứ tự hoặc sử dụng mục lục để tìm ngay bài học phù hợp nhất với tình huống giao dịch hiện tại của bạn. Không giống như một cuốn sách truyền thống mà bạn đọc từ đầu đến cuối trong vài lần ngồi đọc, cuốn sách này được thiết kế để bạn tiếp thu từng bài học một, áp dụng vào quá trình phát triển bản thân với tư cách một nhà giao dịch. Giống như blog, nó là một lời nhắc nhở trên màn hình về những điều bạn nên làm khi bạn ở trạng thái tốt nhất. Nhưng hơn cả blog, đây còn là một lộ trình với những hiểu biết thực tế và công cụ giúp bạn khám phá và phát huy tối đa khả năng của chính mình.
Tham vọng của tôi là gói gọn trong 101 bài học này nhiều kiến thức hữu ích và phương pháp thực tiễn hơn những gì bạn có thể nhận được từ nhiều hội thảo đắt tiền hay các buổi huấn luyện cá nhân, mà với chi phí thấp hơn rất nhiều. Thường thì, mục tiêu của các nhà tổ chức hội thảo và huấn luyện viên là biến bạn thành khách hàng lâu dài. Nhưng mục tiêu của cuốn sách này hoàn toàn ngược lại: cung cấp cho bạn công cụ để tự trở thành huấn luyện viên của chính mình, giúp bạn phát triển cả về mặt nghề nghiệp lẫn cá nhân. Nói cách khác, đây là một cuốn cẩm nang về tâm lý giáo dục—một hướng dẫn thực tế để cải thiện bản thân và nâng cao hiệu suất của bạn.
Nhìn vào mục lục, bạn sẽ thấy rằng mỗi chương trong số 10 chương đều chứa 10 bài học. Các chương này bao quát nhiều chủ đề liên quan đến tâm lý và hiệu suất giao dịch, bao gồm các bài học cụ thể về cách áp dụng các phương pháp trị liệu tâm lý ngắn hạn theo hướng phân tâm học, nhận thức và hành vi để thay đổi các mô thức hành vi tiêu cực và hình thành những thói quen tích cực mới.
Hai chương cuối đặc biệt thú vị: Chương 9 bao gồm quan điểm tự huấn luyện từ 18 nhà giao dịch thành công, những người thường xuyên chia sẻ công việc của họ trực tuyến. Chương 10 thực hiện lời hứa lâu năm với độc giả của TraderFeed, hướng dẫn cách nhận diện mô hình lịch sử trong giao dịch bằng Excel. Mỗi bài học đều đi kèm với bài tập và gợi ý thực hành (“Coaching Cues”) giúp bạn áp dụng ý tưởng vào thực tế.
Vâng, mục tiêu của cuốn sách là giúp bạn trở thành huấn luyện viên giao dịch của chính mình. Nhưng nếu nhìn kỹ vào tiêu đề các chương và bài học, bạn sẽ nhận ra rằng mục đích lớn hơn của nó là giúp bạn tự huấn luyện bản thân trong cuộc sống. Những thử thách và sự không chắc chắn mà ta đối mặt khi giao dịch—việc theo đuổi phần thưởng trong khi chấp nhận rủi ro—cũng xuất hiện trong sự nghiệp và các mối quan hệ cá nhân, không chỉ trong thị trường tài chính. Những kỹ thuật giúp bạn làm chủ bản thân với tư cách một nhà giao dịch cũng sẽ hữu ích trong mọi lĩnh vực khác của cuộc sống. Theo nghĩa đó, mục tiêu không chỉ là kiếm tiền trên thị trường, mà là thịnh vượng trong mọi khía cạnh của cuộc sống. Nếu cuốn sách này có thể trở thành một công cụ giúp bạn đạt được sự thịnh vượng, cả trong và ngoài thị trường tài chính, tôi sẽ rất lấy làm vinh hạnh.
Quá ít người trong chúng ta thực sự hóa thân vào những lý tưởng của chính mình. Chúng ta có điểm mạnh và tài năng, ước mơ và khát vọng. Nhưng nếu nhìn vào từng giờ, từng ngày, không nhiều lý tưởng trong số đó được thể hiện một cách cụ thể. Ngày tháng trôi qua, rồi thành năm, và—tại một thời điểm nào đó đầy tiếc nuối—chúng ta ngoái nhìn cuộc đời và tự hỏi nó đã trôi đi đâu mất.
Điều đó có thể là bạn—một người trung niên nhìn lại quá khứ và nghĩ: "Lẽ ra tôi có thể đã trở thành một người xuất chúng." Hoặc, bạn có thể chọn một kịch bản khác cho cuộc đời mình. Bạn có thể trở thành diễn viên chính của lý tưởng và hiện thực hóa chúng.
Nếu bạn nghĩ rằng đây là một phần mở đầu kỳ lạ cho một cuốn sách về giao dịch, bạn đã đúng. Cuốn sách này không bắt đầu với cung và cầu, mô hình giao dịch hay quản lý vốn. Nó bắt đầu với bạn và những gì bạn muốn từ cuộc sống. Trong ngữ cảnh này, trading không chỉ đơn thuần là mua, bán và phòng vệ rủi ro: nó là một phương tiện để làm chủ bản thân và phát triển chính mình.
Mỗi nhà giao dịch, dù có nhận thức được hay không, đều là một doanh nhân. Họ mở một "công ty" giao dịch của riêng mình và cạnh tranh trên thị trường. Họ tìm kiếm và theo đuổi cơ hội, đồng thời bảo vệ vốn của mình. Họ không ngừng hoàn thiện và mở rộng kỹ năng; họ chấp nhận rủi ro có tính toán. Là doanh nhân, nhà giao dịch bắt đầu với niềm tin rằng họ mang lại giá trị cho thị trường. Nhưng giữa những thất bại không thể tránh khỏi, những giờ làm việc kéo dài, nguồn lực hạn chế, rủi ro và sự bất định, thật khó để duy trì sự lạc quan ấy. Dễ dàng hơn nhiều khi gác lại những ước mơ và từ bỏ nỗ lực hiện thực hóa lý tưởng mỗi ngày.
Tuy nhiên, có những nhà giao dịch không thể từ bỏ khát vọng của mình. Giống như loài bướm đêm bị thu hút bởi ánh sáng xa xăm, họ vẫn theo đuổi nó dù đôi khi bị thiêu cháy. Với những tâm hồn cao quý ấy, tôi xin dành tặng cuốn sách này.
Khi tôi làm việc với các nhà giao dịch và quản lý danh mục đầu tư tại các quỹ đầu cơ, công ty giao dịch độc quyền và ngân hàng đầu tư, tôi không dạy họ cách giao dịch. Phần lớn trong số họ sử dụng các chiến lược khác tôi và hiểu rõ thị trường của họ hơn tôi bao giờ hết. Thay vào đó, tôi tìm ra điểm mạnh của họ. Tôi học cách họ giao dịch hiệu quả và giúp họ xây dựng sự nghiệp từ chính những gì họ đã làm tốt. Giống như cá không thể nhận thức được nước vì chúng đã sống trong đó từ khi sinh ra, chúng ta thường không nhìn ra được những tài sản cá nhân của mình. Mỗi người trong chúng ta là một sự kết hợp độc đáo giữa kỹ năng, tài năng, điểm mạnh, xung đột nội tâm và điểm yếu. Nhưng cũng giống như một doanh nghiệp mới phải tận dụng điểm mạnh của người sáng lập, sự nghiệp giao dịch cũng phụ thuộc vào tài sản—cả về mặt cá nhân lẫn tài chính—của nhà giao dịch. Với vai trò huấn luyện viên, công việc của tôi là giúp họ bước ra khỏi “môi trường nước” tâm lý của mình và nhận ra những tài sản quý giá đã luôn ở xung quanh họ—những tài sản có thể mang lại lợi ích suốt đời.
Chưa bao giờ việc tự huấn luyện lại quan trọng đối với nhà giao dịch như hiện tại. Khi tôi viết những dòng này, chúng ta đang chứng kiến mức độ biến động thị trường chưa từng thấy kể từ sau Thế chiến thứ hai. Biến động giá mang lại cơ hội nhưng cũng đi kèm rủi ro. Những nhà giao dịch không thể lùi lại một bước, nhận diện diễn biến thị trường và điều chỉnh chiến lược đã chịu tổn thất đáng kể. Ngược lại, những ai biết tận dụng cuộc khủng hoảng để thoát khỏi “vùng nước giao dịch”, giảm thiểu rủi ro và tìm kiếm cơ hội mới chính là những người sẵn sàng gặt hái những phần thưởng sự nghiệp.
Cuốn sách bạn đang đọc được viết để đồng hành cùng bạn trên hành trình giao dịch này. Nó được tổ chức thành 101 bài học. Mỗi bài học xác định một thách thức và đưa ra một bài tập cụ thể giúp bạn tiến bộ trong việc đối mặt với thách thức đó. Những bài học này được thiết kế như những bài suy ngẫm để bắt đầu ngày giao dịch của bạn—những lời huấn luyện giúp bạn phát huy phiên bản tốt nhất của chính mình. Theo thời gian, khi bạn đọc và thực hành những bài học này, những lời khuyên huấn luyện sẽ trở thành tiếng nói nội tâm của bạn. Bạn bắt đầu bằng cách nhập vai vào những lý tưởng của cuốn sách và cuối cùng, bạn sống theo chúng, biến chúng thành của riêng mình. Bạn trở thành nhà tâm lý giao dịch của chính mình.
Nếu mỗi ngày bạn đọc một đoạn ngắn và gieo những ý tưởng đúng đắn vào tâm trí, điều đó giúp bạn ưu tiên hóa mục tiêu trong cuộc sống và trading. Và nếu điều đó giúp bạn tránh đi một giao dịch tệ mỗi tuần và không bỏ lỡ một giao dịch tốt mà lẽ ra bạn đã bỏ qua—hãy nghĩ xem điều đó sẽ mang lại lợi ích cá nhân và tài chính lớn đến mức nào. Nhưng cũng giống như viên thuốc không thể phát huy tác dụng khi vẫn còn trong lọ, không ai có thể học được từ một cuốn sách chưa được mở ra. Bước đầu tiên để trở thành nhà tâm lý giao dịch của chính mình là dành thời gian cho việc tự huấn luyện—mỗi ngày, mỗi tuần—bởi vì đó là cách các thói quen được hình thành. Một vĩ nhân chỉ đơn giản là người đã biến việc phát triển bản thân thành một thói quen.
Và kia, chúng đang nhìn bạn từ kệ sách bên kia căn phòng—những lý tưởng, tất cả những điều bạn từng muốn làm trong cuộc đời. Bạn nhìn về phía kệ sách với ánh mắt khao khát, nhưng bạn không thể chạm tới chúng khi vẫn còn ngồi thoải mái trên chiếc ghế của mình. Nhưng bạn đang cầm trên tay một cuốn sách. Có lẽ cuốn sách này sẽ khiến chiếc ghế của bạn trở nên bớt thoải mái hơn một chút, và khiến kệ sách ấy gần bạn hơn một chút.
Bạn lật sang trang... Bước tiếp theo là của bạn.
"Hạnh phúc là ý nghĩa và mục đích của cuộc sống, là mục tiêu cuối cùng của sự tồn tại của con người."— Aristotle
Nghiên cứu gần đây về lĩnh vực gọi là tâm lý học tích cực đã mang lại những hiểu biết sâu sắc về tầm quan trọng của sự hạnh phúc tâm lý – trải nghiệm cảm xúc tích cực. Chỉ đơn thuần đối phó với căng thẳng và giảm thiểu khó chịu là không đủ. Nếu chúng ta muốn tối đa hóa hiệu suất, điều đó có nghĩa là chúng ta cần khai thác tối đa sự tập trung, động lực và năng lượng của mình.
Đã bao nhiêu lần tôi thấy các nhà giao dịch bỏ lỡ cơ hội hoặc không chuẩn bị đầy đủ cho một ngày giao dịch chỉ vì họ kiệt sức, không hoạt động ở trạng thái tốt nhất? Một vận động viên Olympic sẽ không bao giờ nghĩ đến việc bước vào cuộc thi khi chưa đạt phong độ cao nhất. Tuy nhiên, các nhà giao dịch lại thường chấp nhận rủi ro với số vốn của mình trong khi thiếu ngủ, kiệt sức hoặc bị phân tâm. Cách bạn quản lý giao dịch của mình sẽ phụ thuộc một phần vào cách bạn quản lý phần còn lại của cuộc sống.
Nhưng hạnh phúc tâm lý là gì và làm thế nào để tối đa hóa nó? Nhiều nghiên cứu—đặc biệt là trong thập kỷ qua và còn xa lạ với hầu hết các nhà giao dịch cũng như các huấn luyện viên giao dịch—đã giúp chúng ta trả lời câu hỏi này.
Hãy cùng xem làm thế nào bạn có thể tự huấn luyện bản thân để có nhiều trải nghiệm và hiệu suất tích cực hơn.
Hầu hết các nhà giao dịch có kinh nghiệm đều biết cảm giác khi ở trong "zone": nhìn thị trường một cách rõ ràng đến mức những quyết định đúng đắn dường như được đưa ra một cách dễ dàng.
Nhà tâm lý học Abraham Maslow gọi những khoảnh khắc này là trải nghiệm đỉnh cao (peak experiences); còn nhà nghiên cứu Mihalyi Csikszentmihalyi gọi đó là trạng thái dòng chảy (flow).
Dấu hiệu đặc trưng của trạng thái này là người thực hiện cảm thấy hòa làm một với quá trình thực hiện, thể hiện kỹ năng một cách cực kỳ thành thạo, gần như không cần nỗ lực có ý thức.
Zone không phải là một trạng thái cảm xúc, mặc dù nó mang lại cảm giác hạnh phúc về mặt cảm xúc và chắc chắn có thể bị gián đoạn bởi các trạng thái tiêu cực. Để bước vào zone, cần có sự đắm chìm hoàn toàn: tập trung toàn bộ vào những gì đang làm. Theo nghĩa đó, zone là một trạng thái chú ý cao độ—kết quả của sự tập trung hoàn toàn vào một hoạt động.
Hãy lưu ý rằng chúng ta có thể hành động một cách tự động—thậm chí có thể là có kỹ năng—mà không cần thực sự đắm chìm vào hoạt động đó và cũng không trải nghiệm trạng thái zone. Những công việc lặp đi lặp lại, như lái xe trên con đường vắng hoặc đi bộ trên phố, không đòi hỏi sự tập trung đặc biệt và cũng thường không mang lại cảm giác hạnh phúc. Để bước vào zone, chúng ta phải nỗ lực tinh thần vào một nhiệm vụ đòi hỏi toàn bộ sự chú ý. Mặc dù hiệu suất trong zone có vẻ như diễn ra một cách dễ dàng, nhưng nó không hề máy móc.
Trước đây—và trong cuốn "Enhancing Trader Performance"—tôi đã nhấn mạnh tầm quan trọng của "niche": làm việc trong một lĩnh vực phù hợp với tài năng, kỹ năng và sở thích của mình. Một thước đo tốt để biết bạn có đang hoạt động đúng niche hay không chính là thời gian bạn dành trong trạng thái zone khi thực hiện công việc.
Đối với tôi, những trải nghiệm "flow" thường xuyên xảy ra khi tôi viết. Hiếm khi tôi làm việc theo một dàn bài chi tiết, thay vào đó, tôi suy nghĩ về một chủ đề và để suy nghĩ cũng như ngôn từ tuôn trào khi gõ.
Tương tự, khi làm việc với một người trong quá trình tư vấn, tôi hoàn toàn tập trung vào những gì họ nói, ý nghĩa của nó và cách sử dụng thông tin để hỗ trợ họ. Khi đó, thời gian trôi qua rất nhanh; tôi quá đắm chìm vào cuộc trò chuyện đến mức quên mất thời gian.
Trong trading, tôi thường bước vào zone khi tôi chủ động phân tích thị trường—đắm chìm trong nghiên cứu—và áp dụng những hiểu biết đó vào các giao dịch ngắn hạn. Theo một cách quan trọng, chính khía cạnh giải quyết vấn đề trong trading thu hút sự chú ý của tôi, chứ không phải việc đặt lệnh giao dịch. Nếu tôi cố gắng giao dịch theo một cách máy móc mà không tham gia vào quá trình phân tích, tôi cảm thấy trading trở nên khó chịu về mặt tâm lý. Nó giống như việc nói chuyện với ai đó trong một bối cảnh xã giao hời hợt: không có chiều sâu về mặt nhận thức, sự chú ý của tôi không bị cuốn hút, và tôi không thể bước vào zone.
Một trong những mô thức tâm lý gây hại nhất mà tôi thấy ở các nhà giao dịch là họ cố gắng tạo ra một trạng thái zone giả tạo bằng cách giao dịch với rủi ro quá lớn. Nói cách khác, những nhà giao dịch này không thực sự quan tâm đến thị trường và quá trình giao dịch, nên họ tìm cách tạo ra sự hứng thú và tập trung bằng cách đặt cược lớn vào các ý tưởng giao dịch. Điều này cực kỳ nguy hiểm vì những lý do hiển nhiên: nó khiến họ có nguy cơ thua lỗ lớn và thậm chí phá sản. Tuy nhiên, xét về mặt tâm lý, nó cũng tàn phá không kém. Khi một nhà giao dịch đã quen với một mức rủi ro nào đó, họ sẽ cần một mức rủi ro cao hơn để tiếp tục duy trì sự chú ý và hứng thú—giống như một con nghiện cần tăng liều thuốc để đạt cảm giác hưng phấn. Cuối cùng, những nhà giao dịch cần đến sự phấn khích từ rủi ro để duy trì hứng thú với trading sớm muộn cũng sẽ "cháy tài khoản". Đây thực sự là nghiện ngập, chứ không phải đam mê thị trường.
Một trong những cách hiệu quả nhất để mất trạng thái zone—hoặc thậm chí ngăn nó hình thành ngay từ đầu—là tập trung sự chú ý vào bản thân thay vì vào việc thực hiện.
Bạn không thể hoàn toàn tận hưởng cuộc yêu nếu cứ lo lắng về việc mình thể hiện như thế nào. Bạn cũng không thể bước vào zone khi thi đấu thể thao nếu bạn cứ tự ép mình phải lập kỷ lục. Một nhà giao dịch tập trung vào P/L (lãi/lỗ) trong khi giao dịch cũng đồng nghĩa với việc họ không còn tập trung vào thị trường nữa. Hiện tượng lo âu về hiệu suất—tức là vừa thực hiện vừa nghĩ về cách mình đang thực hiện—là một công thức dẫn đến thất bại, nếu mục tiêu của bạn là duy trì trạng thái zone.
Khi tôi viết cuốn sách trading đầu tiên của mình, tôi đã quyết định hoàn thành toàn bộ bản thảo trước khi ký hợp đồng với nhà xuất bản. Tất nhiên, tôi muốn sách được xuất bản, nhưng tôi không viết vì tiền bản quyền hay danh tiếng. Tôi viết cho chính mình, để làm rõ suy nghĩ của mình và đóng góp vào kiến thức trong lĩnh vực này. Khi viết theo cách này, tôi không phải lo lắng về phản ứng của độc giả, hay việc biên tập viên có thích tác phẩm của tôi hay không. Tôi chỉ tập trung vào việc viết.
Cực kỳ khó để vừa cần phải làm tốt, vừa có thể hoàn toàn đắm chìm vào quá trình thực hiện. Nếu tôi vừa sáng tạo nội dung vừa lo lắng về việc liệu độc giả sẽ đón nhận thế nào, tôi chắc chắn sẽ hủy hoại trải nghiệm viết của mình—và cả cuốn sách. Một khi việc thể hiện bản thân trở thành một nhu cầu cấp bách, thay vì chỉ là một mong muốn thực sự, thì gần như không thể gạt bỏ kết quả sang một bên để tập trung hoàn toàn vào quá trình.
Điều này cũng đúng với trading. Nếu một nhà giao dịch bắt buộc phải kiếm tiền, họ sẽ rất khó vượt qua những biến động của thị trường và duy trì sự tập trung vào việc thực hiện kế hoạch giao dịch. Nếu lợi nhuận hôm nay quyết định miếng ăn ngày mai, thì sẽ không thể nào bước vào zone được—vì sự lo lắng sẽ chiếm lấy tâm trí mỗi khi lợi nhuận bị đe dọa.
Tương tự, nếu tôi trở nên gắn bó về mặt tâm lý với lợi nhuận, lấy kết quả giao dịch làm thước đo lòng tự trọng và bản sắc cá nhân, thì tôi sẽ không còn kiểm soát được trải nghiệm giao dịch của mình nữa—thay vào đó, thị trường sẽ quyết định cảm xúc của tôi. Trạng thái flow chỉ có thể xảy ra khi chúng ta có một mức độ kiểm soát nhất định đối với những gì mình đang làm.
Có lẽ một phép so sánh khác sẽ làm rõ vấn đề này. Gần đây, vợ tôi, Margie, và tôi đã đầu tư một khoản tiền đáng kể vào trái phiếu miễn thuế, tận dụng cơ hội khi lợi suất của chúng tăng vọt so với lợi suất của các công cụ tài chính chịu thuế như trái phiếu kho bạc và chứng chỉ tiền gửi. Kế hoạch của chúng tôi là giữ những vị thế này như một khoản đầu tư dài hạn, chứ không phải là giao dịch ngắn hạn. Chúng tôi tin rằng theo thời gian, chúng tôi sẽ hưởng lợi từ mức lợi suất hấp dẫn và có thể cả sự tăng giá vốn, khi lợi suất của trái phiếu miễn thuế trở về mức cân bằng với các công cụ chịu thuế.
Chúng tôi có thể đầu tư một cách thoải mái vì khoản đầu tư này chỉ chiếm chưa đến 10% tổng số tiền tiết kiệm. Phần còn lại được đa dạng hóa vào các khoản đầu tư khác, giúp tiền của chúng tôi vẫn hoạt động ngay cả khi trái phiếu có thể biến động bất lợi trong ngắn hạn. Chúng tôi có thể duy trì sự tập trung vào kế hoạch đầu tư tổng thể, bởi vì danh mục đầu tư của chúng tôi đa dạng hóa đến mức không cần bất kỳ một vị thế nào phải hoạt động hoàn hảo.
Tương tự, một nhà giao dịch chỉ mạo hiểm một phần nhỏ tài khoản trên một giao dịch sẽ có thể tập trung vào việc thực hiện kế hoạch giao dịch tổng thể, bởi vì họ không cần thiết phải thắng trong giao dịch đó—và cũng không chịu áp lực lớn nếu giao dịch thất bại.
Đây là một nghịch lý tâm lý: Để tập trung tốt nhất vào một hoạt động, bạn nên đa dạng hóa cuộc sống của mình bằng nhiều hoạt động khác nhau. Nếu tôi có một cuộc sống viên mãn trong vai trò người cha, người chồng và nhà tâm lý học, tôi sẽ không cần phải dựa dẫm vào việc sách bán chạy hay giao dịch có lợi nhuận. Chính sự đa dạng hóa cảm xúc này giúp tôi có thể tập trung vào việc viết sách và giao dịch, từ đó đạt được kết quả tốt hơn trong cả hai lĩnh vực.
Là huấn luyện viên giao dịch của chính mình, bạn không cần phải dành toàn bộ thời gian, công sức và cảm xúc vào thị trường. Trên thực tế, nếu bạn đặt toàn bộ cảm xúc vào trading, đó sẽ là con đường chắc chắn dẫn đến kiệt sức và mất trạng thái zone. Thay vào đó, bạn có thể tự huấn luyện bản thân bằng cách đảm bảo rằng trading chỉ là một phần trong nhiều hoạt động thú vị khác trong cuộc sống.
Bạn có thể đầu tư cảm xúc vào những lĩnh vực khác như:
Tâm linh
Nghệ thuật
Thể thao
Các mối quan hệ xã hội
Học thuật
Gia đình
Cộng đồng
Sở thích cá nhân
Nếu cuộc sống của bạn phong phú theo cách này, bạn sẽ dễ dàng đối mặt với thăng trầm của trading mà không để nó ảnh hưởng đến trạng thái tinh thần. Bạn không còn cần giao dịch phải thành công vào một thời điểm cụ thể nào đó, từ đó có thể tập trung hơn vào quá trình giao dịch và thực hiện tốt các giao dịch.
Bài tập cho bạn:
Anh/chị nào muốn theo dõi series này thì bình luận "Tôi quan tâm" ở bên dưới để em tag vào các bài viết tiếp theo của series nha!
Đừng quên THẢ TIM, SHARE VÀ COMMENT để ủng hộ mình nhiều hơn nữa nhé!! Nice day cả nhà
Brett Steenbarger là một trong những chuyên gia hàng đầu về tâm lý giao dịch, với nhiều năm kinh nghiệm huấn luyện các trader chuyên nghiệp và chia sẻ kiến thức qua các cuốn sách kinh điển như cuốn "The Psychology of Trading" và "Enhancing Trader Performance".
Trong cuốn "The Daily Trading Coach", ông mang đến một hướng tiếp cận thực tiễn, giúp các trader tự trở thành huấn luyện viên của chính mình để phát triển kỹ năng, rèn luyện tư duy và cải thiện hiệu suất giao dịch.
Với 101 bài học súc tích, cuốn sách này không chỉ cung cấp những chiến lược tâm lý, mà còn hướng dẫn bạn những phương pháp áp dụng ngay vào thực tế giao dịch hàng ngày.
Series này sẽ giúp bạn khám phá những bài học quan trọng từ cuốn "The Daily Trading Coach" và cách tận dụng chúng để nâng cao hiệu quả giao dịch cũng như phát triển bản thân một cách toàn diện.
Hãy cùng bắt đầu hành trình trở thành một nhà giao dịch với tâm lý vững vàng và kỷ luật hơn nhé!
***
Lời mở đầu
Lời mở đầu
Mục tiêu của cuốn "The Daily Trading Coach" là dạy bạn càng nhiều càng tốt về việc tự huấn luyện, để bạn có thể tự hướng dẫn bản thân đến thành công trên thị trường tài chính. Từ khóa quan trọng trong tiêu đề là “Hàng Ngày.” Cuốn sách này được thiết kế để trở thành một tài liệu mà bạn có thể sử dụng mỗi ngày nhằm phát huy thế mạnh và khắc phục điểm yếu của mình.
Sau khi viết hai cuốn sách—"The Psychology of Trading" (Tâm Lý Giao Dịch) và "Enhancing Trader Performance" (Nâng Cao Hiệu Suất Giao Dịch)—cùng với hơn 1.800 bài viết trên blog TraderFeed (www.traderfeed.blogspot.com/), tôi từng nghĩ rằng mình đã bao quát khá đầy đủ lĩnh vực tâm lý giao dịch. Tuy nhiên, chỉ ba năm sau khi xuất bản cuốn sách về hiệu suất giao dịch, tôi lại một lần nữa cầm bút (điện tử) để hoàn thành bộ ba cuốn sách về tâm lý giao dịch, lần này tập trung vào quá trình tự huấn luyện.
Hai thực tế đã dẫn đến sự ra đời của cuốn "The Daily Trading Coach". Trước hết, khi xem xét lưu lượng truy cập trên blog TraderFeed, tôi nhận thấy rằng một lượng lớn độc giả—khoảng một phần ba—truy cập trang web trong vòng một giờ trước khi thị trường mở cửa. Điều này khiến tôi thấy thú vị, vì hầu hết các bài viết trên blog không cung cấp lời khuyên giao dịch cụ thể. Thay vào đó, chúng tập trung vào các chủ đề về tâm lý và hiệu suất giao dịch—những nội dung có giá trị bất kể thời gian nào trong ngày.
Khi tôi hỏi một nhóm độc giả đáng tin cậy về xu hướng này, họ trả lời rằng họ đang sử dụng blog như một dạng “huấn luyện viên giao dịch thay thế.” Việc đọc lại các bài viết giúp họ nhắc nhở bản thân về kế hoạch và ý định trước khi bước vào “chiến trường tài chính.” Điều này càng được củng cố khi tôi thu thập số liệu thống kê về những bài viết phổ biến nhất trên blog. Phần lớn trong số đó là những bài viết thực tiễn về tâm lý giao dịch. Hầu hết đều có nội dung mang tính động viên, dù đôi khi thách thức những giả định của người đọc. Có vẻ như các nhà giao dịch đang tìm kiếm sự hướng dẫn và phần nào đó tìm thấy nó trong blog.
Thực tế thứ hai định hình nên cuốn sách này là sự phát triển của xuất bản điện tử và những thay đổi nhanh chóng trong ngành xuất bản. Cho đến thời điểm đó, số lượng sách điện tử (e-book) dành cho các nhà giao dịch vẫn còn rất ít. Ngay cả khi có, chúng cũng chỉ đơn thuần là phiên bản điện tử của sách in. Dù xuất bản điện tử mang lại sự tiện lợi và hấp dẫn, hầu hết các nhà giao dịch mà tôi tham khảo ý kiến đều không chủ động tìm kiếm hoặc sử dụng e-book. Lý do phổ biến nhất là họ không muốn dành hàng giờ ngồi trước màn hình để đọc thông tin sau cả một ngày giao dịch căng thẳng. Tôi nhanh chóng nhận ra rằng những người tham gia thị trường tài chính không sử dụng phương tiện điện tử theo cùng cách họ tiếp cận sách in. Điều đó khiến tôi suy nghĩ về việc viết một cuốn sách theo một cách khác—một cuốn sách phù hợp hơn với kỷ nguyên xuất bản điện tử nhưng cũng có thể sử dụng dưới dạng bản in.
Khi kết hợp hai quan sát trên, bạn sẽ hiểu được tầm nhìn dẫn đến cuốn sách này: một "huấn luyện viên giao dịch trong một cuốn sách" mà bạn có thể dễ dàng đọc trên màn hình cũng như trên giấy. Mục tiêu là tích hợp nội dung từ blog và sách, tạo ra những “bài học” thực tế giúp nhà giao dịch trở thành huấn luyện viên của chính mình. Cuốn "The Daily Trading Coach" gồm 101 bài học, mỗi bài dài vài trang. Mỗi bài học tuân theo một cấu trúc chung: xác định một thách thức trong trading, đề xuất cách tiếp cận để vượt qua thử thách đó, và cung cấp một bài tập hoặc nhiệm vụ cụ thể để thực hành.
Các chương của sách độc lập với nhau: bạn có thể đọc theo thứ tự hoặc sử dụng mục lục để tìm ngay bài học phù hợp nhất với tình huống giao dịch hiện tại của bạn. Không giống như một cuốn sách truyền thống mà bạn đọc từ đầu đến cuối trong vài lần ngồi đọc, cuốn sách này được thiết kế để bạn tiếp thu từng bài học một, áp dụng vào quá trình phát triển bản thân với tư cách một nhà giao dịch. Giống như blog, nó là một lời nhắc nhở trên màn hình về những điều bạn nên làm khi bạn ở trạng thái tốt nhất. Nhưng hơn cả blog, đây còn là một lộ trình với những hiểu biết thực tế và công cụ giúp bạn khám phá và phát huy tối đa khả năng của chính mình.
Tham vọng của tôi là gói gọn trong 101 bài học này nhiều kiến thức hữu ích và phương pháp thực tiễn hơn những gì bạn có thể nhận được từ nhiều hội thảo đắt tiền hay các buổi huấn luyện cá nhân, mà với chi phí thấp hơn rất nhiều. Thường thì, mục tiêu của các nhà tổ chức hội thảo và huấn luyện viên là biến bạn thành khách hàng lâu dài. Nhưng mục tiêu của cuốn sách này hoàn toàn ngược lại: cung cấp cho bạn công cụ để tự trở thành huấn luyện viên của chính mình, giúp bạn phát triển cả về mặt nghề nghiệp lẫn cá nhân. Nói cách khác, đây là một cuốn cẩm nang về tâm lý giáo dục—một hướng dẫn thực tế để cải thiện bản thân và nâng cao hiệu suất của bạn.
Nhìn vào mục lục, bạn sẽ thấy rằng mỗi chương trong số 10 chương đều chứa 10 bài học. Các chương này bao quát nhiều chủ đề liên quan đến tâm lý và hiệu suất giao dịch, bao gồm các bài học cụ thể về cách áp dụng các phương pháp trị liệu tâm lý ngắn hạn theo hướng phân tâm học, nhận thức và hành vi để thay đổi các mô thức hành vi tiêu cực và hình thành những thói quen tích cực mới.
Hai chương cuối đặc biệt thú vị: Chương 9 bao gồm quan điểm tự huấn luyện từ 18 nhà giao dịch thành công, những người thường xuyên chia sẻ công việc của họ trực tuyến. Chương 10 thực hiện lời hứa lâu năm với độc giả của TraderFeed, hướng dẫn cách nhận diện mô hình lịch sử trong giao dịch bằng Excel. Mỗi bài học đều đi kèm với bài tập và gợi ý thực hành (“Coaching Cues”) giúp bạn áp dụng ý tưởng vào thực tế.
Vâng, mục tiêu của cuốn sách là giúp bạn trở thành huấn luyện viên giao dịch của chính mình. Nhưng nếu nhìn kỹ vào tiêu đề các chương và bài học, bạn sẽ nhận ra rằng mục đích lớn hơn của nó là giúp bạn tự huấn luyện bản thân trong cuộc sống. Những thử thách và sự không chắc chắn mà ta đối mặt khi giao dịch—việc theo đuổi phần thưởng trong khi chấp nhận rủi ro—cũng xuất hiện trong sự nghiệp và các mối quan hệ cá nhân, không chỉ trong thị trường tài chính. Những kỹ thuật giúp bạn làm chủ bản thân với tư cách một nhà giao dịch cũng sẽ hữu ích trong mọi lĩnh vực khác của cuộc sống. Theo nghĩa đó, mục tiêu không chỉ là kiếm tiền trên thị trường, mà là thịnh vượng trong mọi khía cạnh của cuộc sống. Nếu cuốn sách này có thể trở thành một công cụ giúp bạn đạt được sự thịnh vượng, cả trong và ngoài thị trường tài chính, tôi sẽ rất lấy làm vinh hạnh.
Lời giới thiệu
Quá ít người trong chúng ta thực sự hóa thân vào những lý tưởng của chính mình. Chúng ta có điểm mạnh và tài năng, ước mơ và khát vọng. Nhưng nếu nhìn vào từng giờ, từng ngày, không nhiều lý tưởng trong số đó được thể hiện một cách cụ thể. Ngày tháng trôi qua, rồi thành năm, và—tại một thời điểm nào đó đầy tiếc nuối—chúng ta ngoái nhìn cuộc đời và tự hỏi nó đã trôi đi đâu mất.
Điều đó có thể là bạn—một người trung niên nhìn lại quá khứ và nghĩ: "Lẽ ra tôi có thể đã trở thành một người xuất chúng." Hoặc, bạn có thể chọn một kịch bản khác cho cuộc đời mình. Bạn có thể trở thành diễn viên chính của lý tưởng và hiện thực hóa chúng.
Nếu bạn nghĩ rằng đây là một phần mở đầu kỳ lạ cho một cuốn sách về giao dịch, bạn đã đúng. Cuốn sách này không bắt đầu với cung và cầu, mô hình giao dịch hay quản lý vốn. Nó bắt đầu với bạn và những gì bạn muốn từ cuộc sống. Trong ngữ cảnh này, trading không chỉ đơn thuần là mua, bán và phòng vệ rủi ro: nó là một phương tiện để làm chủ bản thân và phát triển chính mình.
Mỗi nhà giao dịch, dù có nhận thức được hay không, đều là một doanh nhân. Họ mở một "công ty" giao dịch của riêng mình và cạnh tranh trên thị trường. Họ tìm kiếm và theo đuổi cơ hội, đồng thời bảo vệ vốn của mình. Họ không ngừng hoàn thiện và mở rộng kỹ năng; họ chấp nhận rủi ro có tính toán. Là doanh nhân, nhà giao dịch bắt đầu với niềm tin rằng họ mang lại giá trị cho thị trường. Nhưng giữa những thất bại không thể tránh khỏi, những giờ làm việc kéo dài, nguồn lực hạn chế, rủi ro và sự bất định, thật khó để duy trì sự lạc quan ấy. Dễ dàng hơn nhiều khi gác lại những ước mơ và từ bỏ nỗ lực hiện thực hóa lý tưởng mỗi ngày.
Tuy nhiên, có những nhà giao dịch không thể từ bỏ khát vọng của mình. Giống như loài bướm đêm bị thu hút bởi ánh sáng xa xăm, họ vẫn theo đuổi nó dù đôi khi bị thiêu cháy. Với những tâm hồn cao quý ấy, tôi xin dành tặng cuốn sách này.
Khi tôi làm việc với các nhà giao dịch và quản lý danh mục đầu tư tại các quỹ đầu cơ, công ty giao dịch độc quyền và ngân hàng đầu tư, tôi không dạy họ cách giao dịch. Phần lớn trong số họ sử dụng các chiến lược khác tôi và hiểu rõ thị trường của họ hơn tôi bao giờ hết. Thay vào đó, tôi tìm ra điểm mạnh của họ. Tôi học cách họ giao dịch hiệu quả và giúp họ xây dựng sự nghiệp từ chính những gì họ đã làm tốt. Giống như cá không thể nhận thức được nước vì chúng đã sống trong đó từ khi sinh ra, chúng ta thường không nhìn ra được những tài sản cá nhân của mình. Mỗi người trong chúng ta là một sự kết hợp độc đáo giữa kỹ năng, tài năng, điểm mạnh, xung đột nội tâm và điểm yếu. Nhưng cũng giống như một doanh nghiệp mới phải tận dụng điểm mạnh của người sáng lập, sự nghiệp giao dịch cũng phụ thuộc vào tài sản—cả về mặt cá nhân lẫn tài chính—của nhà giao dịch. Với vai trò huấn luyện viên, công việc của tôi là giúp họ bước ra khỏi “môi trường nước” tâm lý của mình và nhận ra những tài sản quý giá đã luôn ở xung quanh họ—những tài sản có thể mang lại lợi ích suốt đời.
Chưa bao giờ việc tự huấn luyện lại quan trọng đối với nhà giao dịch như hiện tại. Khi tôi viết những dòng này, chúng ta đang chứng kiến mức độ biến động thị trường chưa từng thấy kể từ sau Thế chiến thứ hai. Biến động giá mang lại cơ hội nhưng cũng đi kèm rủi ro. Những nhà giao dịch không thể lùi lại một bước, nhận diện diễn biến thị trường và điều chỉnh chiến lược đã chịu tổn thất đáng kể. Ngược lại, những ai biết tận dụng cuộc khủng hoảng để thoát khỏi “vùng nước giao dịch”, giảm thiểu rủi ro và tìm kiếm cơ hội mới chính là những người sẵn sàng gặt hái những phần thưởng sự nghiệp.
Cuốn sách bạn đang đọc được viết để đồng hành cùng bạn trên hành trình giao dịch này. Nó được tổ chức thành 101 bài học. Mỗi bài học xác định một thách thức và đưa ra một bài tập cụ thể giúp bạn tiến bộ trong việc đối mặt với thách thức đó. Những bài học này được thiết kế như những bài suy ngẫm để bắt đầu ngày giao dịch của bạn—những lời huấn luyện giúp bạn phát huy phiên bản tốt nhất của chính mình. Theo thời gian, khi bạn đọc và thực hành những bài học này, những lời khuyên huấn luyện sẽ trở thành tiếng nói nội tâm của bạn. Bạn bắt đầu bằng cách nhập vai vào những lý tưởng của cuốn sách và cuối cùng, bạn sống theo chúng, biến chúng thành của riêng mình. Bạn trở thành nhà tâm lý giao dịch của chính mình.
Nếu mỗi ngày bạn đọc một đoạn ngắn và gieo những ý tưởng đúng đắn vào tâm trí, điều đó giúp bạn ưu tiên hóa mục tiêu trong cuộc sống và trading. Và nếu điều đó giúp bạn tránh đi một giao dịch tệ mỗi tuần và không bỏ lỡ một giao dịch tốt mà lẽ ra bạn đã bỏ qua—hãy nghĩ xem điều đó sẽ mang lại lợi ích cá nhân và tài chính lớn đến mức nào. Nhưng cũng giống như viên thuốc không thể phát huy tác dụng khi vẫn còn trong lọ, không ai có thể học được từ một cuốn sách chưa được mở ra. Bước đầu tiên để trở thành nhà tâm lý giao dịch của chính mình là dành thời gian cho việc tự huấn luyện—mỗi ngày, mỗi tuần—bởi vì đó là cách các thói quen được hình thành. Một vĩ nhân chỉ đơn giản là người đã biến việc phát triển bản thân thành một thói quen.
Và kia, chúng đang nhìn bạn từ kệ sách bên kia căn phòng—những lý tưởng, tất cả những điều bạn từng muốn làm trong cuộc đời. Bạn nhìn về phía kệ sách với ánh mắt khao khát, nhưng bạn không thể chạm tới chúng khi vẫn còn ngồi thoải mái trên chiếc ghế của mình. Nhưng bạn đang cầm trên tay một cuốn sách. Có lẽ cuốn sách này sẽ khiến chiếc ghế của bạn trở nên bớt thoải mái hơn một chút, và khiến kệ sách ấy gần bạn hơn một chút.
Bạn lật sang trang... Bước tiếp theo là của bạn.
______________________
CHƯƠNG 3: HẠNH PHÚC TÂM LÝ - NÂNG CAO TRẢI NGHIỆM GIAO DỊCH
CHƯƠNG 3: HẠNH PHÚC TÂM LÝ - NÂNG CAO TRẢI NGHIỆM GIAO DỊCH
"Hạnh phúc là ý nghĩa và mục đích của cuộc sống, là mục tiêu cuối cùng của sự tồn tại của con người."— Aristotle
Nghiên cứu gần đây về lĩnh vực gọi là tâm lý học tích cực đã mang lại những hiểu biết sâu sắc về tầm quan trọng của sự hạnh phúc tâm lý – trải nghiệm cảm xúc tích cực. Chỉ đơn thuần đối phó với căng thẳng và giảm thiểu khó chịu là không đủ. Nếu chúng ta muốn tối đa hóa hiệu suất, điều đó có nghĩa là chúng ta cần khai thác tối đa sự tập trung, động lực và năng lượng của mình.
Đã bao nhiêu lần tôi thấy các nhà giao dịch bỏ lỡ cơ hội hoặc không chuẩn bị đầy đủ cho một ngày giao dịch chỉ vì họ kiệt sức, không hoạt động ở trạng thái tốt nhất? Một vận động viên Olympic sẽ không bao giờ nghĩ đến việc bước vào cuộc thi khi chưa đạt phong độ cao nhất. Tuy nhiên, các nhà giao dịch lại thường chấp nhận rủi ro với số vốn của mình trong khi thiếu ngủ, kiệt sức hoặc bị phân tâm. Cách bạn quản lý giao dịch của mình sẽ phụ thuộc một phần vào cách bạn quản lý phần còn lại của cuộc sống.
Nhưng hạnh phúc tâm lý là gì và làm thế nào để tối đa hóa nó? Nhiều nghiên cứu—đặc biệt là trong thập kỷ qua và còn xa lạ với hầu hết các nhà giao dịch cũng như các huấn luyện viên giao dịch—đã giúp chúng ta trả lời câu hỏi này.
Hãy cùng xem làm thế nào bạn có thể tự huấn luyện bản thân để có nhiều trải nghiệm và hiệu suất tích cực hơn.
BÀI HỌC 23: BƯỚC VÀO TRẠNG THÁI "ZONE"
Hầu hết các nhà giao dịch có kinh nghiệm đều biết cảm giác khi ở trong "zone": nhìn thị trường một cách rõ ràng đến mức những quyết định đúng đắn dường như được đưa ra một cách dễ dàng.
Nhà tâm lý học Abraham Maslow gọi những khoảnh khắc này là trải nghiệm đỉnh cao (peak experiences); còn nhà nghiên cứu Mihalyi Csikszentmihalyi gọi đó là trạng thái dòng chảy (flow).
Dấu hiệu đặc trưng của trạng thái này là người thực hiện cảm thấy hòa làm một với quá trình thực hiện, thể hiện kỹ năng một cách cực kỳ thành thạo, gần như không cần nỗ lực có ý thức.
Zone không phải là một trạng thái cảm xúc, mặc dù nó mang lại cảm giác hạnh phúc về mặt cảm xúc và chắc chắn có thể bị gián đoạn bởi các trạng thái tiêu cực. Để bước vào zone, cần có sự đắm chìm hoàn toàn: tập trung toàn bộ vào những gì đang làm. Theo nghĩa đó, zone là một trạng thái chú ý cao độ—kết quả của sự tập trung hoàn toàn vào một hoạt động.
Hãy lưu ý rằng chúng ta có thể hành động một cách tự động—thậm chí có thể là có kỹ năng—mà không cần thực sự đắm chìm vào hoạt động đó và cũng không trải nghiệm trạng thái zone. Những công việc lặp đi lặp lại, như lái xe trên con đường vắng hoặc đi bộ trên phố, không đòi hỏi sự tập trung đặc biệt và cũng thường không mang lại cảm giác hạnh phúc. Để bước vào zone, chúng ta phải nỗ lực tinh thần vào một nhiệm vụ đòi hỏi toàn bộ sự chú ý. Mặc dù hiệu suất trong zone có vẻ như diễn ra một cách dễ dàng, nhưng nó không hề máy móc.
Trước đây—và trong cuốn "Enhancing Trader Performance"—tôi đã nhấn mạnh tầm quan trọng của "niche": làm việc trong một lĩnh vực phù hợp với tài năng, kỹ năng và sở thích của mình. Một thước đo tốt để biết bạn có đang hoạt động đúng niche hay không chính là thời gian bạn dành trong trạng thái zone khi thực hiện công việc.
Đối với tôi, những trải nghiệm "flow" thường xuyên xảy ra khi tôi viết. Hiếm khi tôi làm việc theo một dàn bài chi tiết, thay vào đó, tôi suy nghĩ về một chủ đề và để suy nghĩ cũng như ngôn từ tuôn trào khi gõ.
Tương tự, khi làm việc với một người trong quá trình tư vấn, tôi hoàn toàn tập trung vào những gì họ nói, ý nghĩa của nó và cách sử dụng thông tin để hỗ trợ họ. Khi đó, thời gian trôi qua rất nhanh; tôi quá đắm chìm vào cuộc trò chuyện đến mức quên mất thời gian.
Trong trading, tôi thường bước vào zone khi tôi chủ động phân tích thị trường—đắm chìm trong nghiên cứu—và áp dụng những hiểu biết đó vào các giao dịch ngắn hạn. Theo một cách quan trọng, chính khía cạnh giải quyết vấn đề trong trading thu hút sự chú ý của tôi, chứ không phải việc đặt lệnh giao dịch. Nếu tôi cố gắng giao dịch theo một cách máy móc mà không tham gia vào quá trình phân tích, tôi cảm thấy trading trở nên khó chịu về mặt tâm lý. Nó giống như việc nói chuyện với ai đó trong một bối cảnh xã giao hời hợt: không có chiều sâu về mặt nhận thức, sự chú ý của tôi không bị cuốn hút, và tôi không thể bước vào zone.
Một trong những mô thức tâm lý gây hại nhất mà tôi thấy ở các nhà giao dịch là họ cố gắng tạo ra một trạng thái zone giả tạo bằng cách giao dịch với rủi ro quá lớn. Nói cách khác, những nhà giao dịch này không thực sự quan tâm đến thị trường và quá trình giao dịch, nên họ tìm cách tạo ra sự hứng thú và tập trung bằng cách đặt cược lớn vào các ý tưởng giao dịch. Điều này cực kỳ nguy hiểm vì những lý do hiển nhiên: nó khiến họ có nguy cơ thua lỗ lớn và thậm chí phá sản. Tuy nhiên, xét về mặt tâm lý, nó cũng tàn phá không kém. Khi một nhà giao dịch đã quen với một mức rủi ro nào đó, họ sẽ cần một mức rủi ro cao hơn để tiếp tục duy trì sự chú ý và hứng thú—giống như một con nghiện cần tăng liều thuốc để đạt cảm giác hưng phấn. Cuối cùng, những nhà giao dịch cần đến sự phấn khích từ rủi ro để duy trì hứng thú với trading sớm muộn cũng sẽ "cháy tài khoản". Đây thực sự là nghiện ngập, chứ không phải đam mê thị trường.
Một trong những cách hiệu quả nhất để mất trạng thái zone—hoặc thậm chí ngăn nó hình thành ngay từ đầu—là tập trung sự chú ý vào bản thân thay vì vào việc thực hiện.
Bạn không thể hoàn toàn tận hưởng cuộc yêu nếu cứ lo lắng về việc mình thể hiện như thế nào. Bạn cũng không thể bước vào zone khi thi đấu thể thao nếu bạn cứ tự ép mình phải lập kỷ lục. Một nhà giao dịch tập trung vào P/L (lãi/lỗ) trong khi giao dịch cũng đồng nghĩa với việc họ không còn tập trung vào thị trường nữa. Hiện tượng lo âu về hiệu suất—tức là vừa thực hiện vừa nghĩ về cách mình đang thực hiện—là một công thức dẫn đến thất bại, nếu mục tiêu của bạn là duy trì trạng thái zone.
Khi tôi viết cuốn sách trading đầu tiên của mình, tôi đã quyết định hoàn thành toàn bộ bản thảo trước khi ký hợp đồng với nhà xuất bản. Tất nhiên, tôi muốn sách được xuất bản, nhưng tôi không viết vì tiền bản quyền hay danh tiếng. Tôi viết cho chính mình, để làm rõ suy nghĩ của mình và đóng góp vào kiến thức trong lĩnh vực này. Khi viết theo cách này, tôi không phải lo lắng về phản ứng của độc giả, hay việc biên tập viên có thích tác phẩm của tôi hay không. Tôi chỉ tập trung vào việc viết.
Cực kỳ khó để vừa cần phải làm tốt, vừa có thể hoàn toàn đắm chìm vào quá trình thực hiện. Nếu tôi vừa sáng tạo nội dung vừa lo lắng về việc liệu độc giả sẽ đón nhận thế nào, tôi chắc chắn sẽ hủy hoại trải nghiệm viết của mình—và cả cuốn sách. Một khi việc thể hiện bản thân trở thành một nhu cầu cấp bách, thay vì chỉ là một mong muốn thực sự, thì gần như không thể gạt bỏ kết quả sang một bên để tập trung hoàn toàn vào quá trình.
Điều này cũng đúng với trading. Nếu một nhà giao dịch bắt buộc phải kiếm tiền, họ sẽ rất khó vượt qua những biến động của thị trường và duy trì sự tập trung vào việc thực hiện kế hoạch giao dịch. Nếu lợi nhuận hôm nay quyết định miếng ăn ngày mai, thì sẽ không thể nào bước vào zone được—vì sự lo lắng sẽ chiếm lấy tâm trí mỗi khi lợi nhuận bị đe dọa.
Tương tự, nếu tôi trở nên gắn bó về mặt tâm lý với lợi nhuận, lấy kết quả giao dịch làm thước đo lòng tự trọng và bản sắc cá nhân, thì tôi sẽ không còn kiểm soát được trải nghiệm giao dịch của mình nữa—thay vào đó, thị trường sẽ quyết định cảm xúc của tôi. Trạng thái flow chỉ có thể xảy ra khi chúng ta có một mức độ kiểm soát nhất định đối với những gì mình đang làm.
Có lẽ một phép so sánh khác sẽ làm rõ vấn đề này. Gần đây, vợ tôi, Margie, và tôi đã đầu tư một khoản tiền đáng kể vào trái phiếu miễn thuế, tận dụng cơ hội khi lợi suất của chúng tăng vọt so với lợi suất của các công cụ tài chính chịu thuế như trái phiếu kho bạc và chứng chỉ tiền gửi. Kế hoạch của chúng tôi là giữ những vị thế này như một khoản đầu tư dài hạn, chứ không phải là giao dịch ngắn hạn. Chúng tôi tin rằng theo thời gian, chúng tôi sẽ hưởng lợi từ mức lợi suất hấp dẫn và có thể cả sự tăng giá vốn, khi lợi suất của trái phiếu miễn thuế trở về mức cân bằng với các công cụ chịu thuế.
Chúng tôi có thể đầu tư một cách thoải mái vì khoản đầu tư này chỉ chiếm chưa đến 10% tổng số tiền tiết kiệm. Phần còn lại được đa dạng hóa vào các khoản đầu tư khác, giúp tiền của chúng tôi vẫn hoạt động ngay cả khi trái phiếu có thể biến động bất lợi trong ngắn hạn. Chúng tôi có thể duy trì sự tập trung vào kế hoạch đầu tư tổng thể, bởi vì danh mục đầu tư của chúng tôi đa dạng hóa đến mức không cần bất kỳ một vị thế nào phải hoạt động hoàn hảo.
Tương tự, một nhà giao dịch chỉ mạo hiểm một phần nhỏ tài khoản trên một giao dịch sẽ có thể tập trung vào việc thực hiện kế hoạch giao dịch tổng thể, bởi vì họ không cần thiết phải thắng trong giao dịch đó—và cũng không chịu áp lực lớn nếu giao dịch thất bại.
Đây là một nghịch lý tâm lý: Để tập trung tốt nhất vào một hoạt động, bạn nên đa dạng hóa cuộc sống của mình bằng nhiều hoạt động khác nhau. Nếu tôi có một cuộc sống viên mãn trong vai trò người cha, người chồng và nhà tâm lý học, tôi sẽ không cần phải dựa dẫm vào việc sách bán chạy hay giao dịch có lợi nhuận. Chính sự đa dạng hóa cảm xúc này giúp tôi có thể tập trung vào việc viết sách và giao dịch, từ đó đạt được kết quả tốt hơn trong cả hai lĩnh vực.
Là huấn luyện viên giao dịch của chính mình, bạn không cần phải dành toàn bộ thời gian, công sức và cảm xúc vào thị trường. Trên thực tế, nếu bạn đặt toàn bộ cảm xúc vào trading, đó sẽ là con đường chắc chắn dẫn đến kiệt sức và mất trạng thái zone. Thay vào đó, bạn có thể tự huấn luyện bản thân bằng cách đảm bảo rằng trading chỉ là một phần trong nhiều hoạt động thú vị khác trong cuộc sống.
Bạn có thể đầu tư cảm xúc vào những lĩnh vực khác như:
Tâm linh Nghệ thuật Thể thao Các mối quan hệ xã hội Học thuật Gia đình Cộng đồng Sở thích cá nhânNếu cuộc sống của bạn phong phú theo cách này, bạn sẽ dễ dàng đối mặt với thăng trầm của trading mà không để nó ảnh hưởng đến trạng thái tinh thần. Bạn không còn cần giao dịch phải thành công vào một thời điểm cụ thể nào đó, từ đó có thể tập trung hơn vào quá trình giao dịch và thực hiện tốt các giao dịch.
Bài tập cho bạn:
- Chấm điểm bản thân về mức độ hứng thú và sự hài lòng mà bạn đạt được từ các lĩnh vực cuộc sống trên.
- Bạn có đang đa dạng hóa các nguồn hạnh phúc trong cuộc sống không?
- Chọn một lĩnh vực để phát triển thêm nhằm tăng cường sự đa dạng hóa cảm xúc.
Anh/chị nào muốn theo dõi series này thì bình luận "Tôi quan tâm" ở bên dưới để em tag vào các bài viết tiếp theo của series nha!
Đừng quên THẢ TIM, SHARE VÀ COMMENT để ủng hộ mình nhiều hơn nữa nhé!! Nice day cả nhà
Giới thiệu sách Trading hay
Nhật Ký Giao Dịch Thực Chiến của Phù Thủy Thị trường Tài Chính
Sách chia sẻ 05 tháng giao dịch thực tế trên thị trường tài chính, sử dụng Price Action và Mô hình Biểu đồ của Phù thủy trader Peter Brandt, người có gần 50 năm kinh nghiệm trading và đạt lợi nhuận bình quân 68% lợi nhuận mỗi năm
Chỉnh sửa lần cuối:
Bài viết liên quan
