Tại sao thông tin cá nhân bị đánh cắp ngay trên máy tính, điện thoại mà người dùng không hề biết?

Trong an ninh mạng, một trong những mối đe dọa nguy hiểm nhưng người dùng khó nhận diện rõ ràng chính là Data Exfiltration, hay còn gọi là data theft (đánh cắp dữ liệu), hay data exportation (xuất dữ liệu trái phép).

Data Exfiltration là gì?​

Trong lĩnh vực an ninh mạng, Data Exfiltration được hiểu là hành vi truy xuất và chuyển dữ liệu trái phép ra khỏi hệ thống mà không có sự cho phép của chủ sở hữu.

Khác với những vụ tấn công ồn ào như ransomware (mã độc tống tiền) - nơi kẻ xấu thường để lại dấu vết bằng việc mã hóa toàn bộ dữ liệu để đòi tiền chuộc, Data Exfiltration diễn ra âm thầm hơn.

Với hình thức này, dữ liệu không bị phá hủy ngay lập tức, nhưng nó bị đánh cắp và đưa ra ngoài một cách lặng lẽ, khiến người dùng hoặc tổ chức chỉ phát hiện khi đã quá muộn.

Data Exfiltration có thể diễn ra theo nhiều con đường khác nhau. Tin tặc hoàn toàn có thể tận dụng phần mềm độc hại đã cài vào máy tính hoặc điện thoại để tự động gửi dữ liệu ra ngoài. Bên cạnh đó, chúng thậm chí thông qua các tài khoản nội bộ bị chiếm quyền và tải xuống từng tệp một cách hợp pháp trên danh nghĩa “người dùng thật”.

Tại sao Data Exfiltration nguy hiểm?​

Điểm đáng lo ngại nhất của Data Exfiltration chính là tính “tàng hình”. Hầu hết nạn nhân không hề biết dữ liệu đã bị sao chép, vì các tệp vẫn tồn tại trong hệ thống. Việc phát hiện thường chỉ đến khi thông tin bị rò rỉ công khai, hoặc khi doanh nghiệp nhận thấy dữ liệu mật xuất hiện ở nơi bất thường.

Đối với cá nhân, hậu quả có thể là mất quyền riêng tư, bị tống tiền, hoặc bị mạo danh. Với doanh nghiệp, Data Exfiltration còn nguy hiểm hơn, khi thông tin khách hàng, bí mật kinh doanh có thể bị đưa ra ngoài, gây thiệt hại về tài chính và uy tín.

Một trong những mối lo ngày càng lớn là việc kẻ xấu nhắm vào các thiết bị di động – nơi lưu giữ khối lượng khổng lồ thông tin cá nhân. Chỉ cần người dùng vô tình bấm vào một liên kết chứa mã độc, ứng dụng độc hại có thể được cài đặt và hoạt động ngầm.

Từ đó, dữ liệu cá nhân như danh bạ, tin nhắn, tệp tài liệu, thậm chí cả hình ảnh riêng tư có thể bị trích xuất ra ngoài mà chủ sở hữu hoàn toàn không hay biết.

Đáng chú ý, biểu hiện của Data Exfiltration thường rất khó phát hiện. Người dùng thông thường hầu như không nhận thấy bất kỳ dấu hiệu rõ rệt nào trong thiết bị của mình. Tuy nhiên, ở cấp độ kỹ thuật, các chuyên gia có thể nhận diện thông qua những hành vi bất thường như: lượng lớn dữ liệu được truyền đi vào khung giờ không hợp lý, lưu lượng mạng tăng đột biến, hay việc các kết nối hướng ra ngoài đến những máy chủ lạ.

Phòng tránh Data Exfiltration ra sao?​

Để hạn chế rủi ro từ Data Exfiltration, người dùng và doanh nghiệp cần chú trọng nhiều hơn đến bảo mật. Các cá nhân cần cẩn trọng khi tải ứng dụng, chỉ cấp quyền truy cập khi cần thiết, thường xuyên kiểm tra hoạt động bất thường của thiết bị. Bên cạnh đó, người dùng cũng cần sử dụng xác thực hai lớp (2FA) cho các tài khoản quan trọng và thường xuyên cập nhật phần mềm bảo mật.

Các tổ chức cần triển khai hệ thống giám sát lưu lượng mạng, sử dụng các công cụ phát hiện hành vi bất thường, mã hóa dữ liệu quan trọng và thường xuyên khuyến cáo tới nhân viên về các mối đe dọa mạng.

Có thể nói, Data Exfiltration giống như một “căn bệnh âm thầm” của thế giới số. Nó không gây ra sự cố tức thời hay ồn ào, nhưng hậu quả để lại thường nghiêm trọng và khó khắc phục.

Trong bối cảnh dữ liệu đã trở thành tài sản quý giá của cả cá nhân và doanh nghiệp, việc nhận diện và chủ động phòng ngừa hiện tượng này là yêu cầu cấp thiết, thay vì chỉ phản ứng sau khi sự cố xảy ra.