Vì sao việc nhổ tận gốc trung tâm lừa đảo lại khó đến vậy?

Không còn ai nghi ngờ về mối đe dọa mà các trung tâm lừa đảo đặt tại Đông Nam Á gây ra, nhưng giải quyết chúng một cách triệt để lại khó khăn.

Mọi chuyện thường bắt đầu rất đơn giản: một tin nhắn hỏi bạn có rảnh cuối tuần không, có muốn tìm việc làm thêm không, hoặc chỉ là một lời chào “xin chào” từ một số lạ. Ở nửa kia của thế giới, một người lao động đang miệt mài làm việc 12 đến 16 tiếng mỗi ngày, gửi đi hàng loạt tin nhắn với hy vọng rằng sẽ có ai đó “cắn câu”.

Mục tiêu cuối cùng luôn là tiền của bạn — hàng chục tỉ USD đã bị chiếm đoạt qua các vụ lừa đảo, và hàng trăm nghìn người đang bị cưỡng bức lao động để duy trì những đường dây này. Những người bị ép buộc đó thường bị giam giữ trong các khu phức hợp rộng lớn rải rác khắp Đông Nam Á, nơi ngành công nghiệp lừa đảo này đã nở rộ.

Vì sao khó dọn sạch các trung tâm lừa đảo?​

Tháng trước, quân đội Myanmar đã tiến vào một trong những khu phức hợp lừa đảo khét tiếng nhất – KK Park, nằm dọc biên giới với Thái Lan – và tuyên bố “đã triệt phá,” dù các tổ chức xã hội dân sự sau đó khẳng định rằng một phần của khu này vẫn đang hoạt động.

Khoảng 1.500 lao động – trong đó có hàng trăm người Ấn Độ cùng nhiều người đến từ Trung Quốc, Philippines, Ethiopia, Kenya và các quốc tịch khác – đã bỏ chạy, vượt biên sang Thái Lan. Theo giới chức quân sự Thái Lan, lực lượng quân đội sau đó đã phá hủy một số công trình trong khu phức hợp khổng lồ này.

Hiện Thái Lan đang phối hợp với Ấn Độ và các chính phủ nước ngoài khác để hồi hương công dân của họ. Hôm thứ 5 tuần trước, một trong những nhóm lao động lớn nhất đã được đưa về nước bằng máy bay vận tải của không quân Ấn Độ, và nhiều người khác sẽ được hồi hương trong tuần tới.

Tuy nhiên, KK Park chỉ là một trong hàng chục trung tâm tương tự dọc biên giới Thái Lan – Myanmar, và chỉ là phần nhỏ trong hàng trăm khu như vậy khắp Đông Nam Á.




Các khu này thường được xây dựng ở vùng nông thôn, với quy mô lớn gồm khu ngủ cho công nhân, cửa hàng và cả khu vui chơi giải trí. Mô hình của chúng giống như các khu bất động sản thương mại – nhà đầu tư xây dựng khu phức hợp, rồi cho nhiều công ty thuê lại không gian bên trong.

Nhiều trung tâm hoạt động dưới sự bảo kê của các thế lực địa phương. Một số cơ sở nhỏ hơn cũng tồn tại – có thể chỉ chiếm một tầng trong tòa nhà văn phòng hợp pháp, hoặc thậm chí chỉ là một ngôi nhà thuê ở khu đô thị.

Nguồn gốc của các trung tâm lừa đảo này bắt đầu từ các sòng bạc – cả trực tuyến lẫn sòng thật – mọc lên như nấm ở Đông Nam Á. Theo Văn phòng Liên Hiệp Quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC), riêng năm 2021 đã có hơn 340 sòng bạc hợp pháp và bất hợp pháp trong khu vực.

Các sòng bạc này cùng các “tour du lịch cờ bạc” thu hút con bạc hạng sang từ Trung Quốc, nơi cờ bạc bị cấm, và phần lớn được điều hành bởi các băng nhóm tội phạm Trung Quốc.

Khi đại dịch COVID-19 bùng phát, việc đi lại trở nên khó khăn do các lệnh phong tỏa nghiêm ngặt. Mất khách, nhiều sòng bạc trực tuyến chuyển sang một mô hình tội phạm mới: lừa đảo toàn cầu qua các nền tảng kỹ thuật số.

Theo báo cáo năm 2023 của Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, có ít nhất 120.000 người ở Myanmar bị cưỡng bức lao động trong các đường dây lừa đảo trực tuyến, và thêm khoảng 100.000 người ở Campuchia trong tình trạng tương tự.

Dù đây chỉ là con số ước tính, các trung tâm lừa đảo này hoạt động nhờ sự pha trộn giữa lao động bị buôn bán và những người tự nguyện – bị dụ dỗ bằng lời hứa về mức lương cao và công việc văn phòng nhẹ nhàng.

Lực lượng lao động từ đâu ra?​

Ban đầu, lực lượng lao động chủ yếu đến từ Trung Quốc và các nước nói tiếng Hoa, nhưng hiện nay, theo UNODC, các nạn nhân bị lôi kéo đến từ 56 quốc gia – từ Indonesia đến Liberia.

Thực tế hoàn toàn trái ngược với những gì họ kỳ vọng: hộ chiếu thường bị tịch thu để ngăn họ trốn khỏi khu phức hợp. Chỉ những quản lý cấp cao hoặc tay sai đáng tin mới được phép ra ngoài. Người không đạt chỉ tiêu sẽ bị đánh đập hoặc chịu các hình phạt thể xác khác.

Những kẻ lừa đảo không phân biệt mục tiêu – chúng tấn công nạn nhân trên khắp thế giới, với sự trợ giúp của công cụ dịch thuật và tự động hóa do trí tuệ nhân tạo cung cấp.

Tại Philippines, vào tháng 3.2024, nhà chức trách đã đột kích một khu phức hợp nơi các công nhân đang nhắm vào người Trung Quốc trong một trò lừa đầu tư. Theo điều tra của báo chí, những kẻ lừa đảo này giả danh là nhân viên cấp cao của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNPC) và dụ nạn nhân đầu tư vào hợp đồng tương lai dầu thô.

Tháng trước, khoảng 50 người Hàn Quốc đã bị trục xuất khỏi Campuchia sau khi bị bắt vì tình nghi làm việc cho các tổ chức lừa đảo trực tuyến.

Cũng gần đây, các công tố viên Mỹ đã truy tố Trần Chí (Chen Zhi) – doanh nhân mang hai quốc tịch Trung Quốc và Campuchia – với cáo buộc điều hành mạng lưới tội phạm khổng lồ nhằm lừa đảo hàng trăm người. Cơ quan công tố cho biết tổ chức của ông ta đã lừa 250 công dân Mỹ, chiếm đoạt hàng triệu USD, trong đó có một nạn nhân mất tới 400.000 USD bằng tiền điện tử.

Theo Bộ Tài chính Mỹ, riêng trong năm 2024, người Mỹ đã mất ít nhất 10 tỉ USD vì các vụ lừa đảo có nguồn gốc từ Đông Nam Á. Các chiêu trò lừa đảo rất đa dạng – từ đầu tư tiền ảo, đến “nhiệm vụ trực tuyến” (online task scams) nơi người tham gia phải nạp thêm tiền để nhận nhiệm vụ tiếp theo, thậm chí ở giai đoạn đầu, chúng còn trả tiền thật để tạo niềm tin.

Nhiều kẻ lừa đảo tạo cảm giác cấp bách, ép nạn nhân đầu tư ngay bằng lời dọa rằng họ sẽ “mất cơ hội” nếu không hành động kịp thời.

Dù chính phủ các nước đã nỗ lực truy quét, giải cứu người bị giam giữ trong các trung tâm lừa đảo, và nhiều khu phức hợp đã bị triệt phá, các nhà hoạt động cho biết những kẻ chủ mưu thực sự vẫn nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật. Nhiều báo cáo mới tiếp tục cho thấy các trung tâm lừa đảo vẫn mọc lên khắp Đông Nam Á và thậm chí ở cả châu Phi, châu Mỹ Latin.

Một báo cáo của Liên Hiệp Quốc công bố tháng 4 cho biết, những kẻ lừa đảo đã chiếm đoạt hàng tỉ USD từ nạn nhân qua các trò lợi dụng tình cảm, chiêu đầu tư ma và cờ bạc phi pháp – lan rộng tới cả các khu vực xa xôi ở châu Phi và Mỹ Latin.

Ông Jay Kritiya, điều phối viên Mạng lưới Hỗ trợ Nạn nhân Buôn người, nhấn mạnh: “Nếu chúng ta chỉ cứu nạn nhân mà không bắt ai, đặc biệt là mafia Trung Quốc và các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia, thì mọi nỗ lực đều vô nghĩa”.

“Chúng có thể tìm thêm nạn nhân mới bất cứ lúc nào… và lại tiếp tục lừa đảo”, ông Kritiya nói – người đã trực tiếp tham gia giải cứu các lao động bị cưỡng bức trong những trung tâm lừa đảo đó.